EDEBİ BİLGİLER
1. Türk
edebiyatının milli ölçüsüne …hece…
adı verilir.
2. Tevfik
Fikret’in hece ölçüsünü kullandığı şiir kitabının adı …Şermin…’dir.
3. Şiirde anlam
bütünlüğü taşıyan en küçük parçaya …mısra… adı verilir.
4. Batıdan
alınan ve ilk defa Servet-i Fünun döneminde kullanılan nazım biçimleri
şunlardır: Serbest Müstezat,
Terzarima, Triyole, Sone
5. Türklerin
Divan edebiyatına kazandırdığı nazım şekilleri …şarkı… ve …tuyuğ…’dur.
6. Tek
dörtlükten oluşan, Divan edebiyatına Fars edebiyatından geçmiş olan ve kendine
özgü 24 kalıbı olan nazım şekline …rubai… adı verilir.
7. Tuyuğ
denilince akla ilk gelen Divan edebiyatı sanatçımız …Kadı Burhanettin…’dir.
8. Nefeslerinde
insan sevgisini dile getiren, “Gelin canlar bir olalım.” felsefesiyle şiirler
yazan Halk edebiyatı ozanımız …Pir
Sultan Abdal…’dır.
9. Tanzimat
döneminden önce, Divan edebiyatında hikâye ve roman türünün yerini tutan nazım
şekline …mesnevi… adı verilir.
10. “Merhametli
bir peri \ Isıtır sanki yeri” dizelerinde …zengin… uyak vardır.
11. “a-b-b-a” diziliş
ile oluşan uyak örgüsüne …sarmal…
adı verilir.
12. Çoban
yaşamını karşılıklı konuşmalarla anlatan pastoral şiire ....eglog... denir.
13. Abdülhak
Hamit’e ait olan “Sahra” adlı şiir …pastoral… türde yazılmıştır.
14. “Kuşlar
konar dallara / Yıldızlar inci göllere” dizelerinde …yarım-redif… uyak vardır.
15. “Ne arzum,
ne emelim / Yaralanmış bir elim” dizelerinde …-im… eki redif olarak kullanılır.
16. Düz, sarmal
ve çapraz kafiye şekilleri ...Batı...dan
Türk edebiyatına geçmiştir.
17. Felsefi ve
toplumsal konuların işlendiği ve beyit nazım birimi ile oluşan nazım şekline …kıta… denir.
18. "Çöle
sürdüm atımı \ Gidişim ok atımı" dizelerindeki …cinaslı… uyak vardır.
19. Ölen bir
kişi için yazılan Divan şiiri türüne …mersiye… adı verilir.
20. Savaş, yiğitlik
gibi konuları işleyen; esnaf, bekçi, deprem gibi çeşitleri olan en uzun Aşık
edebiyatı nazım şekline …destan…
adı verilir.
21. Kasidede
"şairin kendini övdüğü" bölüme …fahriye… adı verilir.
22. “Üç
Şehitler Destanı” ...epik...
şiir türünün güzel bir örneğidir.
23. 8’li hece
ölçüsüyle yazılan ve kendine özgü bir ezgisi olan Aşık edebiyatı nazım şekline
…semai… adı verilir.
24. İçinde “hre,
hey” gibi ünlemlerin olduğu Aşık edebiyatı nazım şekline …varsağı… adı verilir.
25. Divan
edebiyatı döneminde hece ölçüsünü kullanmış olan sanatçımızın …Nedim…’dir.
26. İki dizeden
oluşan nazım birimine …beyit…
adı verilir.
27. Beyitler
ile yazılan ve medhiye, fahriye, tegazzül gibi bölümleri olan nazım şekline …kaside… adı verilir.
28. 11’li hece
ölçüsüyle yazılan ve Divan edebiyatında “gazel”in karşılığı olan Aşık edebiyatı
nazım şekline …koşma…
denir.
29. Tarikata
yeni giren müritlere tarikatın ilkelerini öğretmek amacıyla yazılan Tekke
edebiyatı nazım şekline …nutuk…
adı.
30. Halk
edebiyatında "mani"nin karşılığı olan nazım şekline divan
edebiyatında …tuyuğ…
denir.
31. Allah
aşkından söz eden ve özel bir ezgisi olan Tekke edebiyatı nazım şekline …ilahi… adı verilir.
32. Bektaşi
tarikatının görüşlerini dile getiren ilahilere …nefes… adı verilir.
33. 5-15 beyit
sayısına sahip, Halk edebiyatında “koşma”nın karşılığı olan Divan edebiyatı
nazım şekline …gazel…
adı verilir.
34. Allah’la
konuşuyor, şakalaşıyor gibi söylenen Tekke edebiyatı nazım şekline …şathiye… adı verilir.
35. İnsanın Allah’tan
ayrılarak dünyaya geldiğini ve tekrar Allah’a döneceğini anlatan Tekke
edebiyatı nazım şekline …devriye…
adı verilir.
36. Bireylerin
ve toplumların kötü yönlerini ele alarak bunları eleştirel bir bakış açısı ile
anlatan koşma türüne …taşlama…
adı verilir.
37. Terkib-i
bend nazım şekliyle “Kanuni Mersiyesi”ni …Baki… yazmıştır.
38. Uyaklardan
sonra gelen, anlamca ve görevce aynı olan eklere, yardımcı seslere veya
sözcüklere ...redif…
denir.
39. Duyguların
coşkulu bir şekilde dile getirildiği şiir türüne …lirik… şiir adı verilir.
40. Servet-i
Fünun döneminde yaygınlaşan şiir türüne ...mensur... şiir denir
41. Satirik
şiirler yazan ve “Hamarme” adlı eseri ile ün kazanan Divan edebiyatı sanatçımız
…Şeyhi…’dir.
42. Acı ve
tatlı olayları bir arada anlatan, tiyatro yapıtlarındaki şiirlere ...dramatik... şiir denir.
43. Divan
edebiyatında didaktik şiir denince akla ilk gelen …Nabi…’dir.
44. Saz
şairlerinin aruz ölçüsüyle söylediği şiir türlerinden birinin adı. Kalenderi, seli, satranç
45. Özellikle
toplumun sevilen önderleri, din adamları etrafında hep iyiliği yücelten ve o
insanların faziletlerini anlatan efsanelere …menkıbe… adı verilir.
46. “İlyada,
Kalevala, Oğuz Kağan gibi destanlar, yapma destanlara örnek olarak
gösterilebilir.” cümlesinde …yapma…
kelimesinde bilgi yanlışlığı vardır.
47. “Şehname,
Hint kültürünü tanıtması açısından önemli bir destandır. Bu Hint destanı
200.000 dizeden oluşmaktadır.” cümlesinde …Şehname… kelimesinde bilgi yanlışlığı vardır.
48. …Şu… ve …Alp Er Tunga… Saka
Türklerinin destanlarıdır.
49. Türeyiş ve
Göç destanları ...Uygur...
Türklerin önemli kaynakları arasında yer almaktadır.
50. “Efsane
tamamen hayal ürünüdür. Evrensel öğeler ve temalar içerir. Bu türde eğiticilik
esastır.” cümlesinde …efsane…
kelimesinde bilgi yanlışlığı vardır.
51. Trajedi ve
dramın bütün sözlerinin müzikle bestelenmiş şekline …opera… adı verilir.
52. “Sophokles,
eski Yunan'da şiir alanında önemli bir isimdir. Yazarın ‘İşler ve Günler’ adlı
yapıtı vardır.” cümlesinde …Sophokles…
kelimesinde bilgi yanlışı vardır.
53.
“Boccacio’ya ait olan Çılgın Orlando adlı eser yapma destanın güzel
örneklerindendir.” cümlesinde …Boccacio…
kelimesinde bilgi yanlışlığı vardır.
54. Tanzimat’a
kadar …roman… türünün
yerini destanlar, efsaneler, mesneviler, halk hikayeleri ve masallar tutmuştur.
55. Öykücülükte
“durum (kesit) tarzının” kurucusu …Çehov…’dur.
56. “Yazar, bir
toplum gerçeğini belirtmek istiyor. Biri çevreyi, bu çevrenin kişilerini görmüş
biliyor. Bundan bir roman çıkarmak istemiş. Ne var ki romanı okuyup bitirdikten
sonra, zihninde yalnız birtakım olayların izleri kalıyor...” bu parçada
edebiyat türlerinden …eleştiri…ye
özgü nitelik ağır basmaktadır.
57. Kısa,
yoğun, günübirlik gazete yazılarına …fıkra… adı verilir.
58. …Makale…’de açık, anlaşılır ve
ciddi bir dil kullanılır. Öğreticilik esastır. Yazar tarafsız, tutarlı ve
bilimsel bir üslup kullanır.
59. “Mecalisü'n
Nefais” edebiyatımızda ‘biyografi’ anlamına gelen ilk …tezkire... örneğidir.
60. Divan
edebiyatında “hiciv”, Halk edebiyatında “taşlama”, Yeni Türk edebiyatında ise
“yergi” olarak adlandırılan şiir türüne …satirik... şiir denir.
61. Bir konunun
olumlu ve olumsuz yönlerinin iki grup arasında karşılıklı tartışılmasına ....münazara... denir. Bu sözlü
edebi tür özellikle okullarda öğrenciler arasında gerçekleştirilir.
62. Panel
sonrasında tartışma dinleyicilere de geçerse tartışma ...forum... halini alır.
63. Bir konu
üzerinde değişik kişiler tarafından yapılan seri konuşmalara …sempozyum… adı verilir. Bu
konuşmalar bir veya birkaç gün sürebilir.
64. “Fars,
Feeri, Tirad, Monolog” ...tiyatro…..
ile ilgili terimlerdir.
65. …..Garipname..… Aşık Paşa'nın
ünlü eserinin adı.
66. Kısa
pastoral şiir çeşidine …..idil…..
adı verilir.
67. Milletleri
derinden etkileyen, tarihi ve sosyal olayları anlatan, çoğunlukla manzum olan
edebi eserlere …..destan…..
denir.
68. ..…Gılgamış….. bilinen en eski
destandır. M.Ö. 3000’1i yıllarda Mezopotamya’da ortaya çıkan bu destan
Sümerlere aittir.
69. Hun
Türklerine ait olan ..…Oğuz Kağan…..
Destanı 13. yy’da Uygur harfleriyle yazıya geçirilmiştir.
70. …Bozkurt… ve …Ergenekon… destanları
Göktürklere aittir.
71. …Manas… Kırgız Türklerinin
dünyaca ünlü destanıdır.
72. "Vatan
yahut Silistre" adlı oyunun kahramanı …İslam Bey…’dir.
73.
Cervantes’in …Don Kişot…
adlı eseri Batı’da roman türünün ilk başarılı örneği kabul edilmektedir.
74. Türk
edebiyatında …deneme…
türünün örnekleri Cumhuriyet’ten sonra verilmeye başlanmıştır. Sabahattin
Eyüboğlu, Suut Kemal Yetkin bu türün ustaları arasında yer alır.
75. Divan
edebiyatında gezi yazısı örneklerine, ...seyahatname... denirdi.
76. Bir eserin
veya sanatçının yalnızca bir yönünü derinlemesine inceleyen yazı türüne ...monografi... denir.
77. Halide
Edip’in “Handan”, Reşat Nuri Güntekin’in “Bir Kadın Düşmanı”, Yakup Kadri’nin
“Bir Serencam’ı” …mektup…
tarzında yazılan romanlardır.
78. Ruşen Eşref
Ünaydın edebiyatımızda …röportaj…
türünün en başarılı ismidir.
79. Katip
Çelebi’nin …Keşfü’z Zünun…
adlı eseri bibliyografi türünün önemli bir örneğidir.
80.
Koçaklamalar, destanlar, varsağılar ...epik... şiir türüne örnek olarak gösterilebilir.
81. “İlim ilim
bilmektir / İlim kendini bilmektir / Sen kendini bilmezsen / İlim nice
bilmektir.” şiiri, ...didaktik...
şiir türünün güzel bir örneğidir.
82. ...Fabl... sonunda kıssadan
hisse biçiminde bir dersin verilmesi yönüyle masaldan ayrılır. Bu türün ilk
örnekleri arasında Beydeba’nın “Kelile ve Dinme” adlı eseri yer alır.
83. “Ana
karakterlerin halktan olması, trajedi türünün en önemli özelliğidir.”
cümlesinde …trajedi…
kelimesinde bilgi yanlışlığı vardır.
EDEBÎ SANATLAR
1. “Gökyüzünün
mayınları yıldızlar” dizesinde …benzetme… sanatı vardır.
2. “Kalem
böyle çalınmıştır yazıma / Yazım uymaz, kışım yazıma” dizelerinde …cinas… sanatı vardır.
3. İki ya da
daha çok şeyi andıktan sonra onlarla ilgili şeyleri sıralama sanatına …leff-ü neşr… denir. Düzenli
ve düzensiz olmak üzere iki çeşidi vardır.
4. “İki kapılı
bir handa gidiyorum gündüz gece” dizesinde …açık istiare… sanatı vardır.
5. “Ağlarım
hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.” dizesinde …tezat… sanatı yapılmıştır.
6. Açık
istiarenin bir metne bütünüyle yayılmış kullanımları da vardır. Örneğin Y Kemal
Beyatlı'nın "Sessiz Gemi" şiirinde 'Ölüm / Tabut' 'Sessiz Gemi'ye
benzetilmiştir. Bu istiare türüne ...temsili istiare... denir.
7. “Havaya su
yazsaydı sel akardı” dizesinde …mübalağa… sanatı vardır.
8. “Bu kamburu
sırtında ömür boyu taşıyacak.” cümlesindeki altı çizili sözcük hem gerçek hem
de mecaz anlamda kullanılmıştır. Bu sanata …kinaye… adı verilir.
9. “Ulusun
korkma nasıl böyle bir imanı boğar.” cümlesinde altı çizili sözcük gerçek iki
anlamı çağrıştıracak şekilde kullanılmıştır. Bu dizede yakın anlam değil uzak
anlam kastedilerek oluşturulan bu sanata …tevriye… denir.
10. "Ne
zaman seni düşünsem/Bir ceylan su içmeye iner." cümlesinde yazar bilinen
bir şeyin meydana gelişini güzel bir sebebe bağlamıştır. Bu dizelerde hakim
olan sanatın …hüsn-i talil…dir.
11. "Dal
bir gün dedi ki tomurcuğuna: -Tenimde
bir yara işler gibisin / Titrerim rüzgarlar zarar vermesin." dizelerinde …intak… sanatı hakimdir.
12. “Sular mı
yandı neden tunca benziyor mermer?” dizesinde ...tecahül-i arif… sanatı yapılmıştır.
14. “İndim yârin
bahçesine, parsellenmiş.” cümlesinde …terdit… sanatı yapılmıştır.
15.
"Sanat hür bir ortamda boy atar." cümlesinde sanat fidana benzetilmiş
ama cümlede fidan söylenmemiştir. Bu yolla yapılan istiareye …kapalı istiare… adı verilir.
16. “Karanlıkta
ona bir ışık tutalım.” dizesinde altı çizili sözcükler hem mecaz hem de
gerçek anlamda kullanılarak ...kinaye...
sanatı yapılmıştır.
17. “Bir an
önce görülsün diye Akdeniz / Toroslarda ağaçlar hep çocuk kalır.” dizelerinde hâkim
olan …hüsn-i talil… sanatıdır.
18. “Besbelli
her saat artar kederi / Belki de yüreği yanar dağların” dizelerinde …teşhis… sanatı
kullanılmıştır.
19. Benzetme (Teşbih)
sanatının iki temel unsurundan (benzeyen-benzetilen) birinin kullanılmamasıyla
yapılan sanata …istiare…
adı verilir.
20. “Bir çift
göz bizi izliyor.” dizesinde …mecaz-ı
mürsel… sanatı yapılmıştır.
21. Şairin
coşku ve heyecan içinde olay ve varlıklara ünlemlerle seslenmesiyle …nida… sanatı yapılır.
22. Süslü
nesirde (düzyazıda) cümleler içinde bulunan iç uyağa …seci… adı verilir.
23. “Gökyüzünde
İsa ile / Tur dağında Musa ile / Elindeki asa ile çağırayım Mevlam seni”
dizelerindeki …telmih… sanatı
yapılmıştır.
24. Anlamı
güçlendirmek amacıyla anlamın yoğunlaştığı sözcüğü, sözcük öbeğini arka arkaya
yineleme sanatına …tekrir…
adı verilir.
25. “Bir
yalnızlık büyütürdüm saksıda.” Bu dizede benzeyen söylenmiş, benzetilen
söylenmemiştir. Bu yolla yapılan sanata …kapalı istiare… adı verilir.
26. “Yağmurların
okşadığı kalbime / Yağmurlar küskün şimdi” dizelerinde …teşhis… sanatı yapılmıştır.
27.
"Arım, balım, peteğim / Gülüm, dalım, çiçeğim / Bilsem ki öleceğim / Yine
seni seveceğim." dizelerinde aralarında ilgi bulunan sözcükler
kullanılarak ...tenasüp…
sanatı yapılmıştır.
28. Anlamca
birbirleriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanılmasına …tenasüp… sanatı denir.
29. “O kadar
açık (!) konuştu ki sözlerinden hiçbir şey anlamadık.” dizesinde yazar “açık”
sözcüğünü tam tersini düşündürecek şekilde kullanmıştır. Bu sanata …tariz… adı verilmiştir.
30. “Kızıl
kanım tükendi, kara terim aktı.” dizesinde “k” sesi yinelenerek …aliterasyon… sanatı
yapılmıştır.
31. Söz
arasında bilinen bir olayı ya da kişiyi anımsatma sanatına …telmih… denir.
32. Temsil-i
istiare sanatına ...divan...
edebiyatında bolca yer verilmiştir. (Diş inciye; kirpik oka benzetilmiştir.)
33. “Ne
büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhid’i / Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı
idi.” dizelerinde …telmih…
sanatı yapılmıştır.
34. "Bir
siyah kadındır kaldırımlarda gece." dizesinde …teşbih… sanatı yapılmıştır.
35. “Bir nîm
tebessümle o afet gülü verdi / Bir buse mi gül mü verirsin dedi gönlüm”
beytinin birinci beytinde …tevriye…
edebî sanatı yapışmıştır.
DÜZYAZI TÜRLERİ
1. Bir sanat ya
da düşünce yapıtının özünü ve yapısını anlatan, onun değerli ve değersiz
yanlarını gerektiğinde belgelerle, örneklerle belirten yazı türüne …eleştiri… adı verilir.
2.
Edebiyatımızda ilk olarak Tanzimat döneminde görülen bu tür, insanı ve toplum
yaşamını geniş bir zaman açısından ele alan olaya dayalı türe …roman… denir.
3. Kişinin
kendi yaşamını doğrudan kendisinin anlattığı yazı türüne …otobiyografi… adı verilir.
4. Yazar … sohbet…’te denemeden farklı
olarak görüş ve düşüncelerini okuyucuyla konuşuyormuş havası içerisinde dile
getirir.
5. Gazete veya
dergilerin belirli sütunlarında genel bir başlık altında yazılan kısa ve
günübirlik yazılara …fıkra…
adı verilir.
6. Bir
topluluğa heyecan vermek veya belirli bir düşünceyi aşılamak için yapılan
konuşmalara …söylev…
adı verilir. Çiçero bu türün ustalarındandır.
7. Batıda …hikaye… türünün ilk
örneklerini Boccacio vermiştir. Edebiyatımızda ise Sait Faik, Memduh Şevket
Esendal ve Ömer Seyfettin bu türün başarılı sanatçılarındandır.
8. Ahmet Haşim’in
“Frankfurt Seyahatnamesi”, Ahmet Mithat’ın “Avrupa’da Bir Cevalan”, Cenap Şahabettin’in
“Hac Yolunda”sı …Gezi yazısı…’nın
en güzel örnekleri olarak gösterilebilir.
9. Bir kişinin
yaşadığı ya da tanık olduğu çeşitli olay ve olguları, gözlemlerine ve
izlenimlerine dayanarak anlattığı türe …anı… adı verilir. Bu türde yazar olayları öznel bir
bakış açısı ile ele alır.
10. Konusunu
günlük yaşamdan alan, kahramanları genellikle alt tabakadan olan, genellikle manzum
olarak yazılan tiyatro türüne …komedi…
adı verilir. Aristophanes bu türün başarı!ı sanatçılarındandır.
11. Yalnız
işaretlerle oynanan tiyatro türüne …pandomim… adı verilir.
12. Oyuncuların
sahnedeki hareketlerine …mizansen…
adı verilir.
13. Ahmet Kutsi
Tecer’in “Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı” adlı eserlerine …tiyatro… adı verilir.
14. En önemli
kişileri “Pişekar ve Kavuklu” olan seyirlik halk oyununa …orta oyunu… adı verilir.
15. Eski
çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü varlıkları, olayları konu edinen hayali
hikâye, söylencelere …efsane…
adı verilir.
16.
Edebiyatımızda Ahmet Rasim denilince akla …fıkra… türü gelir.
17. Divan
edebiyatında karşılığı “ruzname” olan türe …günlük… adı verilir.
18. ...Eleştiri... bir sanat veya düşünce
yapıtı üzerine yazılan yazıdır.
19. Nurullah
Ataç, Suut Kemal Yetkin, Montaigne gibi yazarların başarılı olduğu yazı türü …deneme…’dir.
20. Fuzuli'nin
"Şikayetname" adlı eseri …mektup.. türünde yazılmıştır.
21.
Edebiyatımızda Ruşen Eşref Ünaydın denilince akla …röportaj… türü gelir.
22. Divan
edebiyatında "tezkire" bu türün karşılığı …biyografi…’dir.
23. İnsan ve
toplum yaşamını sahnede canlandırma yoluyla yansıtan türe …tiyatro… denir. Bu tür
genellikle oynanmak için yazılır. Bu türün okunmak için yazılmış örnekleri de
vardır.
24. …Roman… türünün ilk örnekleri
Fransız edebiyatından yapılan çevirilerdir. Bu türün ilk örneğini Yusuf Kamil
Paşa vermiştir.
25. Şinasi'nin
"Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi" …makale… türünün başlangıcı sayılmaktadır.
26. Bir kişinin
görüş ve düşüncelerini günü gününe yazdığı türe …günlük… adı verilir. Oktay Akbal, Salah Birsel bu
türün güzel örneklerini vermişlerdir.
27.
Eğiticiliğin esas olduğu, milli ve dini motiflere hemen hemen hiç yer
verilmeyen …masal… türünün
güzel örneklerini Eflatun Cem Güney ve Alman Grimm Kardeşler vermişlerdir.
28. …Trajedi…’de konular ya
tarihten ya da mitolojiden seçilir. Öldürme, yaralama gibi korkunç ve çirkin
olaylar sahnede gösterilmez. Racine, Corneille, Sophokles bu türün başarılı
sanatçılarındandır.
29 Dinleyicilere
bilim, sanat, edebiyat gibi konularda bilgi vermeye ve açıklamalı anlatıma
dayalı konuşmaya …konferans…
adı verilir.
30. ...Monolog… piyeste kahramanın
kendi kendine konuşup düşünmesine denir.
31. Karagöz
oyununun bölümleri nelerdir: …Mukaddime
(Başlangıç), Muhavere (Söyleşme), Fasıl, Bitiş…
32. Tiyatroda mesajını
seyirciye vermek amacıyla yapılan uzun konuşmaya …tirad… adı verilir.
33. Dramda üç
birlik kuralına …uyulmaz...
34. Muallim
Naci'nin "Ömer'in Çocukluğu" adlı eseri …otobiyografi... türünde kaleme alınmış güzel
bir eserdir.
35. Bir konunun
çok çeşitli yönlerden bir topluluk önünde sohbet havasında tartışılmasına …panel… adı verilir.
36. Bir konu
üzerinde farklı insanlar tarafından bir veya birkaç gün boyunca yapılan seri
konuşmalara …sempozyum…
adı verilir.
37. Tanzimat
döneminde edebiyatımıza giren …makale…
türü bir sav (tez) ve kanıtlama yazısıdır. Bu türde belli kanıtlar, belgeler ve
inandırıcı veriler kullanılır.
38.
"Babürname" adlı eser …anı… türünün ilk örneği kabul edilmektedir.
40. “…Günlük… türünde olaylar ve
düşünceler sıcağı sıcağına yazıya geçirilmiş, …anı… türünde ise olaylar aradan zaman geçtikten
sonra bellekte kalan biçimiyle yazılmıştır.”
41. “Yazar …makale…de kendi uzmanlık alanına giren konulara ait
düşüncelerini gazete sütunlarında ilmi ve akılcı bir tutumla kişiselliğe
kaçmadan belirtir; onları örneklendirir. Benzerleriyle karşılaştırır ve
ispatlar. Böylece güdülecek amacın kendiliğinden ortaya çıkmasını sağlar. Bu
yöntemle okuyucusunu yargıda ve amaçta bilinçlendirir.”
İSLAM ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI-DESTANLAR
1. Bilinen ilk
büyük milli destanımız olan …Alp
Er Tunga…, konusu İranlıların millî destanı olan ve Firdevsi tarafından
kaleme alınan Şehname'den alınmıştır. Bu destan Saka Türklerine aittir.
2. İslam
öncesinde şimdiki atasözlerinin ilk örnekleri olarak kabul edilen türe …sav… adı verilir.
3. Sığır
denilen sürek avları sırasında savaş, yiğitlik, doğa, aşk gibi konularda
söylenen şiirlere …koşuk…
adı verilir. Bu tür Halk edebiyatında "koşma"nın, Divan edebiyatında
"gazel"in karşılığı olarak kabul edilmektedir.
4.
"Bozkurt" adlı destan … Göktürk…lere aittir.
5. Hintlilerin
en önemli destanları …Ramayana…
ve … Mahabharata…’dır.
6. Yuğ adı
verilen yas törenlerinde söylenen şiirlere …sagu… denir. Bu tür şiirlere Halk edebiyatında “ağıt”,
Divan edebiyatında “mersiye” adı verilmektedir.
7. İslam
öncesinde şairlere verilen adlar: …şaman, baskı, kam, ozan…
8. Fin
mitolojisinin anlatıldığı doğal destana …Kalevala… adı verilir.
9. Almanlara
ait olan …Nibelungen…
destanında Burgondların Hunlar tarafından kılıçtan geçirilmesi anlatılmaktadır.
10. "İgor"
adlı doğal destan …Ruslar…’a
aittir.
11. …Şinto… Japonlara ait doğal
destandır.
12. Bozkurt
destanının devamı niteliğinde olan …Ergenekon… destanı Göktürklerin egemenlik savaşını
anlatılmaktadır.
13.
"Chansen de Röland" adlı doğal destan … Fransızlar…a aittir.
14. İngilizlere
ait olan "Kaybolmuş Cennet" adlı yapma destan … Milton… tarafından yazılmıştır.
15.
"Kutadgu Bilig" adlı eser …aruz… ölçüsüyle yazılmıştır.
16. … Çılgın Orlando…, İtalyan
şair Aristo tarafından yazılan yapma destandır.
17.
"Divan-ı Hikmet" adlı eser …hece… ölçüsüyle yazılmıştır.
18. …Kutadgu Bilig… alegorik bir
tarzda yazılmış, iki dünyada da mutlu olmanın yolları öğreten bir eserdir. Bu
eser edebiyatımızın ilk mesnevisidir.
19. Tekke
edebiyatının ilk örneği olarak kabul edilen …Divan-ı Hikmet… tasavvuf felsefesini öğretmek
amacıyla yazılan didaktik bir eserdir. Bu eser koşma nazım şekliyle kaleme
alınmıştır.
20. İslamiyet'in
etkisiyle verilen ilk eserler …Hakaniye…
lehçesiyle kaleme alınmıştır.
21.
"Divan-ı Lügati't Türk" adlı ilk Türkçe sözlük …Kaşgarlı Mahmut… tarafından yazılmıştır.
22. Kayıkçı
Kul Mustafa'nın "Genç Osman Destanı", Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın
"Üç Şehitler Destanı" edebiyatımızda ...yapma.... destana örnek olarak gösterilebilir.
23. …Gılgamış… Destanı, Sümer
yaşantısı hakkında bilgi verir ve pek çok Anadolu destanına kaynaklık eder. Bu
destanda Sümer kralının serüvenleri anlatılmaktadır.
24. …Atabetül Hakayık… İslam
etkisinde yazılmış ilk eserlerdendir. "Gerçeklerin ışığı" anlamına
gelen bu eser didaktik bir anlayışla Edip Ahmet Yükneki tarafından kaleme
alınmıştır.
25.
"Kurtarılmış Kudüs" adlı yapma destan …Tasso… tarafından yazılmıştır.
26.
"Kutadgu Bilig"de …mesnevi…
nazım şekli kullanılmıştır.
27. …Göç ve Türeyiş…destanları Uygurlara
aittir.
28. …Orhun… Anıtlarında Bilge
Kağan'la Kul Tigin'in Çinlilere karşı verdikleri kurtuluş savaşı
anlatılmaktadır. Bu yazıtlar Danimarkalı Thomsen tarafından okunmuştur.
29. İslam öncesinde
yas törenlerine …yuğ… adı
verilir.
30. İslam
öncesi şiirlerde en çok …yarım
uyak… kullanılır.
31. …Lacid… İspanyolların ünlü
doğal destanının adıdır.
32. 500 bin
beyitten oluşan ve dünyanın en büyük destanı sayılan …Manas Destanı… Kırgız Türklerinin özgürlük
mücadelesi anlatılmaktadır.
33. İslamiyet'in
kabulünden sonra oluşan ilk destan olan "Satuk Buğra Han" adlı
destanda …Karahanlı...
Hükümdarının İslamiyet’i yaymak için verdiği mücadele anlatılmaktadır.
34. …Saka Destanı… eski Türk
hükümdarlarından Şu’nun İskender'le olan mücadelesinin anlatmaktadır.
35. …Oğuz Kağan Destanı… Hun
imparatorunun hayatının anlatan Türk destanın adıdır.
36. Hintlilere
ait 200 bin dizeden oluşan doğal destan …Mahabharata…’dır.
37. İran-Türk
savaşlarını konu alan …Şeyhname
Destanı… mesnevi tarzında yazılmış olup 60 bin beyitten oluşmuştur.
Yazarı Firdevsi'dir.
38. “Boewulf”
adlı doğal destanın …İngilizler…’e
aittir.
39. “İlyada ve
Odysseia” adlı dünyaca ünlü destanlar …Yunan…milletine aittir.
HALK EDEBİYATI
1. Aşık edebiyatı
nazım şekillerinden olan …semai…’nin
koşmadan tek farkı kalıp sayısıdır. Kendine özgü bir ezgisi vardır.
2. …Ağıt… koşmanın bir türüdür.
Bu türe Divan edebiyatında “mersiye” denilmektedir.
3. 19. yy halk
şairlerinden olan …Seyrani…
çağının aksaklıklarını ve değersiz yöneticilerini yererek dile getirmiştir.
4. ...Karacaoğlan… 17. yy halk
şairlerin en tanınmışıdır. Çukurova bölgesinde yaşayan bu şairimiz sade bir
Türkçe ile tabiat, aşk ve yiğitlik gibi konuları işlemiştir.
5. Halk
arasında söylenen ve söyleyeni belli olmayan bir düzyazı türüne …halk hikayesi… denir. Bu
türün en önemli örnekleri: Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Leyla ile
Mecnun'dur.
6. Tek kişilik
halk tiyatrosuna …meddah...
denir. Bu türde sanatçı bastonu bazen bir saz, bazen bir silah gibi kullanır.
7. Seyirlik
oyunlardan olan Ortaoyunun başkahramanları …Pişekar… ve …Kavuklu…’dur.
8. Halk
edebiyatında en çok kullanılan …yarım… uyaktır.
9. Anonim Halk
edebiyatı nazım şekillerinden olan …mani... genellikle 7’li hece ölçüsüyle söylenir, “aaxa” şeklinde
uyaklanır.
10. Destandan
halk hikayesine geçiş ürünü olan …Dede Korkut… hikayeleri, Oğuzların yaşadığı bölge, gelenek ve
görenekler hakkında bilgi verir. Bu yapıt nazım ve nesir şeklinde kaleme
alınmıştır.
11. Temelinde
nükte, mizah, eleştiri ve hiciv öğesi bulunan düzyazı biçimindeki kısa öykülere
…fıkra… denir.
12. …Köroğlu… kavganın ve
özgürlüğün sembolü olmuş halk şairimizdir.
13. Sivas’ın
Banaz ilçesinde yaşayan Bektaşi ozanı …Pir Sultan Abdal…, bir ayaklanmaya katıldığı gerekçesiyle Hızır
Paşa tarafından öldürtülmüştür.
14. …Hacı Bektaş-i Veli… Bektaşiliğin
kurucusu sayılır. “Makalat” adlı eserinde kısa öykü ve nüktelerle Allah aşkı ve
coşkusunu anlatmıştır.
15. Koşmanın
ilk dörtlüğü …abab…
şeklinde uyaklanır.
16. Bir olayı,
akıldışı ve olağanüstü yoldan gerçekleşmiş gösteren söylentiye …efsane… denir. Bu tür;
tarihi, dini ve olağanüstü kişileri, varlıkları ve güçleri anlatan bir türdür.
17. …Masal…’da eğiticilik esastır.
Evrensel konular işlenir. Milli ve dini motiflere yer verilmez. Eflatun Cem
Güney bu türün temsilcilerindendir.
18. Koşmanın
bir türü olan …güzelleme...
divan edebiyatında “gazel” ile benzerlik gösterir.
19. Semai ...sekizli... hece ölçüsüyle
yazılır. Koşmadan ayrılan tek yönü de budur.
20. …Erzurumlu Emrah… 19. yy halk
şairlerimizdendir. Divan şiirine hâkimiyetiyle tanınan bu şairimizin koşma ve
semaileri ünlüdür.
21. 8’li hece
ölçüsüyle söylenen semaiden farklı olarak yiğitçe bir söyleyişin (behey, bre,
hey) hâkim olduğu …varsağı…
Aşık edebiyatı nazım şekillerindendir.
22. Dini duygu
ve düşüncelerle “alay” ediyormuş hissi veren Tekke edebiyatı nazım şekline …şathiye… adı verilir.
23. Çocuk
oyunlarında ve masalların girişlerinde kullanılan, ses ve söz benzerliğinden
yararlanılarak meydana getirilen Anonim Halk edebiyatı düzyazı türüne …tekerleme… adı verilir.
24. Temel
amacı çocukların düşsel dünyalarını zenginleştirerek çocuklara ders vermek olan
…masal… türü Türk ve
dünya edebiyatının en eski ve en yaygın türlerindendir.
25. Bebekleri
uyutmak için söylenen …ninni…
nazım biçimi her zaman bir ezgi ile söylenir.
26. Karagöz ve
Ortaoyununda karşılıklı konuşmaların yapıldığı bölüme …muhavere… adı verilir.
27. Karagöz ve
Ortaoyununda belli bir olayın anlatıldığı bölüme …fasıl… denir.
28. Avşar
Türklerinden olan …Dadaloğlu...
özlü ve içli bir dil ile yiğitçe söyleyişi bir arada kullanır ve türkü türünde
başarılı olmuştur.
29.
Düzenleyicisi pek bilinmeyen …türkü...
çağdan çağa ve yöreden yöreye içeriğinde değişikliklere, bozulmalara ve
kırpılmalara uğrayabilir. Her zaman bir ezgi ile söylenir.
30. Türkünün
asıl bölümüne …bend…
adı verilir.
31. Türkünün
nakarat bölümüne …kavuştak…
adı verilir.
32. Tekke
edebiyatının en büyük sanatçısı olan …Yunus Emre...’nin insan ve Allah sevgisi şiirlerinin temel
temasıdır. Aruzu ve heceyi kullanan şairin “Risaletü’n Nushiye” adlı mesneviyi
yazmıştır.
33. Bir
Bektaşi ozanı olan ve şiirlerinde hicivli bir dil kullanan KaygusuzAbdal’ın en
önemli eseri …Budalaname…’dir.
34. 20. yy'ın
en önemli halk şairi olan …Aşık
Veysel…. Ahmet Kutsi Tecer tarafından keşfedilmiş; insan, yurt ve toprak
sevgisini değişik bir üslupla dile getirmiştir.
35. Koşmanın
bir türü olan …taşlama…
Divan edebiyatında “hiciv”, Batı edebiyatında “satir” ile benzerlik gösterir.
36. Halk
ozanları arasında memurluk yapmış ender tiplerden biri olan …Dertli… Divan edebiyatı nazım
şekillerini de kullanmıştır.
37. Yeniçeri
ozanlarının en tanınmışlarından olan …Kayıkçı Kul Mustafa…’nın “Genç Osman Destanı” edebiyatımızın yapma
destanları arasında sayılmaktadır.
38. En önemli
kişileri Pişekar ve Kavuklu olan, …orta oyunu… yazılı bir metne bağlı olmadan oynanır.
39. Divan,
Halk ve Tekke şiir geleneğinin üçünü de temsil eden …Yunus Emre… Tekke şiirinin öncüsü olarak kabul
edilir.
40. Herhangi
bir tarikatın izini taşımayan, Allah'ı övmek ve yüceltmek için yazılan şiirlere
…ilahi … adı verilir.
41. “Aşıkname”
adlı eserin sahibi …Aşık Ömer…’dir.
42. Ciddi bir
düşünceyi ya da duyguyu iğneli ve alaylı bir şekilde anlatan Tekke edebiyatı
şiirlerine ….şathiye… adı
verilir.
43. Toplumları
derinden etkileyen, tarihi ve sosyal olayları anlatan uzun manzum hikayelere …destan… adı verilir.
44. …Ahmet Yesevi… Tekke
edebiyatının asıl kurucusu olup Türkistanlı şairdir.
45. Pirlerin
tarikata katılan kişileri bilgilendirmek ve adabı öğretmek amacıyla yazdıkları
şiirlere …nutuk… adı verilir.
46. “Mani,
türkü, ninni, ağıt” gibi nazım biçimleri …anonim... halk edebiyatı ürünleridir.
47. Manide
anlatılmak istenen duygu ya da düşünce son ...iki... dizede bulunur.
48. Geleneksel
Türk tiyatrosunun ürünlerinden biri olan …Karagöz…’de oyununda temel kişilerin yanında konuya
göre Çelebi, Tuzsuz Deli Bekir, Laz, Zenne gibi kahramanlar yer alır.
49. Yazılı bir
metne bağlı olmadan oyuncuların oyunun akışı içinde geliştirdikleri söz ve
tavırlarla oluşan sahne oyunlarına genel olarak …tuluat… adı verilir.
50. Ortaoyunun
temel iki kahraman …Kavuklu…
ve …Pişekâr…’dır.
51. Dörtlük
sayısı en az 3, en fazla 6 olan, genellikle hecenin 11’li kalıbıyla yazılan,
aşk, sevgi ve doğa güzelliklerini anlatan Aşık edebiyatı nazım şekline …koşma… adı verilir.
52. “Kırık
çanağı yok ayran içecek / Kahveye gelir de fincan beğenmez.” bu dizeler
koşmanın bir çeşidi olan ...taşlama...dan
alınmıştır.
53. Annelerin
çocuklarını uyutmak için söyledikleri Anonim Halk edebiyatı ürünlerine …ninni… adı verilir.
54. Divan
edebiyatında “hicviye” denilen alaylı yergi şiirlerinin Halk edebiyatındaki
karşılığına …taşlama… adı
verilir.
55. Asıl adı “Ruşen”
olan ve koçaklamaları ile tanınan ünlü halk şairimiz …Köroğlu…’dur.
56. “Divan”ı
bir kaç kez taş baskıyla basılan ve aruzu başarı ile kullanan Bektaşi şairimiz …Dertli…’dir.
57. …Seyrani…, yaşadığı devrin
büyüklerini hicvettiği için İstanbul’dan kovulan taşlama ustası halk ozanımızdır.
58. Divan
edebiyatında “mersiye”, eski Türk şiirinde “sagu” olarak bilinen tür Halk edebiyatında
…ağıt… olarak karşımıza
çıkar.
59.
Cumhuriyet'in 10. yıl dönümünde Ankara’ya yürüyerek gelip ilk şiirlerini
Cumhuriyet Bayramı’nda söyleyen halk ozanımız Aşık Veysel…’in “Deyişler, Sazımdan Sesler” adlı
eserleri çok meşhurdur.
60. …Risaletün Nushiye…, Yunus
Emre’nin mesnevi nazım şekliyle yazdığı eserinin adıdır.
61. Türkülerde
tekrarlanan dizelere …kavuştak…
adı verilir.
62. Deyimleri
ve halka özgü söyleyişleri kullanmada çok başarılı olan ve aynı zamanda
nefesleri ile ünlü olan 16. yy. halk ozanımız
…Pir Sultan Abdal… kendinden
sonraki birçok şairi etkilemiştir.
63. Hacı
Bektaş-ı Veli …Makalat…
adlı eserinde kısa hikaye ve nüktelerle Allah aşkını anlattır.
64. Geleneksel
Türk tiyatrosu ürünlerinden biri olan …meddah… oyununda, oyuncu her öykünün sonunda “kıssadan hisse”
çıkararak dinleyenlere öğütler verir. Elindeki bastonu ve mendili kullanıp
değişik tipleri canlandırarak hikâyeler anlatır.
65. Halk
edebiyatında çoban türkülerine …kayabaşı… adı verilir.
66. Divan
edebiyatında küçük divanlara …divançe…
adı verilir.
67. Halk
edebiyatında az da olsa ...aruz…
ölçüsü kullanılmıştır.
68. Olayların
belli bir zamana bağlanmadığı, belli bir yazarının olmadığı, eğitici nitelik
taşıyan, milli duygu ve dini inançların işlenmediği evrensel ürünlere …masal… adı verilir.
69. Mutlak
olan tek varlık vardır. O da Allah’tır. Buna tasavvufta …vahdet-i vücut… denir. Allah,
ayrıca mutlak güzelliği temsil eder. Buna ise …hüsn-i mutlak… denir. Diğer varlıklar ise mutlak
yokluğu temsil eder. Allah’ın emirleri karşısında nefsinin isteklerinden
vazgeçme haline yani ermişlik mertebesine ise …fenafillah… denir.
DİVAN EDEBİYATI
1. Divan
şiirinde …Kadı Burhanettin…
deyince akla "tuyuğ" gelir. Bu şairimiz Azeri lehçesiyle güzel
şiirler yazmıştır.
2. Divan
edebiyatı düzyazı ustalarından olan …Sinan Paşa… “Tazarruname” adlı eseriyle tanınır.
3. Divan
edebiyatının ilk büyük seyahatname yazarı …Evliya Çelebi…’dir.
4. Batılı
görüşe ve bilime değer veren ilk yazar ve düşünür olarak bilinen …Katip Çelebi…’nin “Keşfü’z
Zünun” adlı bir bibliyografya kitabı vardır.
5. Katip
Çelebi’nin ünlü coğrafya kitabının adı …Cihannüma…’dır
6. Türk mizah
ve hiciv edebiyatının şaheserlerinden olan “Hamame”nin yazarı …Şeyhi…’dir.
7. 15.yy’ın
kaside ve hiciv ustası olan ...Nefi…
hicve düşkünlüğü yüzünden öldürülür. Bu sanatçı “Siham-ı Kaza” adlı eseriyle
ünlenmiştir.
8. 15. yy
Divan edebiyatı düzyazı ustalarından olan Mercimek Ahmet’in …Kabusname… adında “Öğütler
Kitabı” anlamına gelen mesnevisi vardır.
9. Divan
edebiyatında didaktik şiirin en büyük ustası olan Nabi'nin mesnevilerinin adı: Hayriye ve Hayrabâd
10. Türkiye
Türkçesini başlatan ilk şair olarak kabul edilen Aşık Paşa'nın ünlü
mesnevisinin adı …garipname…dir.
11. Hz.
Muhammed’in hayatını anlatan eserlere …siyer… adı verilir.
12. Müstezatın
nazım birimi …beyit…tir.
13. Divan
edebiyatında ...nesir...,
şiirin gölgesinde .kalmıştır.
14. Divan
edebiyatında beyitler arası konu bütünlüğü …aranmaz…
15. Divan
edebiyatında kalıplaşmış sözlere …mazmun… adı verilir.
16. Divan
edebiyatında dörtlüklerden oluşan …murabba…, dini ve didaktik konularla övgü, yergi gibi düşünceleri
işlemeye uygun bir nazım şeklidir. Ayrıca bestelenmiş şarkı ya bu ad verilir.
17. …Terkib-i bent… nazım şeklinin
en büyük ustası Bağdatlı Ruhi’dir. Bu nazım şeklinde her bent arasında değişen
veya değişmeyen vasıta beyitleri vardır. Tanzimat döneminde de Ziya Paşa bu
nazım şekliyle başarılı ürünler vermiştir. Baki ünlü …Kanuni Mersiyesi…’ni bu nazım şekliyle
yazmıştır.
18. Rubai ve
Tuyuğ ...tek...
dörtlükten oluşur.
19. Tuyuğ halk edebiyatında ...mani...nin karşılığıdır.
20. Ali Şir
Nevai “Muhakemetü'l Lügateyn” adlı eserinde Türkçenin ...Farsça...dan üstün
olduğunu göstermeye çalışmıştır.
21. ...Hayriyye... 17. yy
şairlerinden Nabi’nin mesnevi biçiminde yazdığı, öğüt veren sosyal, didaktik
bir eserdir.
22. Çağatay edebiyatının
en ünlü şairlerinden olan …Ali
Şir Nevai.. ilk şairler tezkiresi olan “Mecalisü'n Nefais”in sahibidir.
23. 14. yy’ın
şairlerinden olan …Ahmedi…
“İskendername” adlı mesnevinin sahibidir.
24. Divan
şiirinin kurallarına ve söz sanatlarına sıkıca bağlı olan …Baki… dindışı şiirler
yazmıştır. “Kanuni Mersiyesi” adlı ünlü bir terkib-i bendi vardır.
25. Divan
edebiyatında şairlerin şiirlerini toplandığı kitaba …divan… verilen ad.
26.
Gazellerinde “Malumdur benim sühanım mahlas istemez.” diyerek haklı olarak övünen
…Nedim… aynı zamanda “şarkı”
türünün yaratıcısıdır.
27. “Mesnevi”
adlı eseri olan …Mevlana…,
hoşgörülü düşünceleriyle tüm insanları bir araya getirmeye çalışan bir düşünce
adamımızdır.
28. Azeri
lehçesi ile yazdığı şiirlerinde platonik aşkı işleyen …Fuzuli… 16.yy’ın en büyük lirik şairidir. “Su
Kasidesi, Şikâyetname, Hadikatü’s Süeda” adlı eserlerin sahibidir.
29. Divan
edebiyatında iyi nesir yazılarına …inşa… adı verilir.
30. Divan
edebiyatında "Sebk-i Hindi" akımının en büyük temsilcisi olan …Şeyh Galip… alegorik bir dile
sahiptir. Bu sanatçı Divan edebiyatının son büyük temsilcisi sayılmaktadır.
31. …Nabi… “Tuhfetü’l Haremeyn”
adlı gezi kitabının yazarıdır.
32. Divan
edebiyatında ...göz...
için uyak anlayışı hakimdir.
33. Divan
edebiyatında daha çok tam ve ...zengin... uyak kullanılmıştır.
34. Divan
edebiyatında beyit nazım birimiyle yazılan ve beyit sayısı 5-15 olan nazım
şekline …gazel… denir.
35. Divan
edebiyatında beş mesneviye …hamse…
adı verilir.
36. Tek dörtlükten
oluşan nazım şekillerinden biri olan …rubai…nin kendine özgü 24 kalıbı vardır. Aşk, tasavvuf, felsefe,
hayatın geçici oluşu gibi konular işlenir. Edebiyatımızda Ömer Hayam ve Yahya
Kemal Beyatlı bu nazım şekliyle güzel şiirler yazmıştır.
37. Bir şairin
başka bir şairin şiirini konu ve biçim yönünden örnek alarak aynı ölçü, aynı
uyak ve aynı redifle yazdığı benzer şiire …nazire… adı verilir.
38. Şarkının
üçüncü dizesine …miyan…
adı verilir
39.
Beyitlerden oluşan nazım şekillerinden olan …müstezat…. nazım biçimi bir gazeli oluşturan
beyitlerdeki dizelerin arasına kısa dizeler ekleyerek oluşturulur.
40.
Beyitlerden oluşan nazım şekillerinden biri olan …kıta...da felsefi ve toplumsal konular işlenir. Bu
nazım biçimi Halk edebiyatındaki dörtlükle genellikle karıştırılır.
41. Divan
edebiyatının en büyük tarihçisi olan …Naima…’nın kendi adıyla anılan bir eseri vardır.
42. …Şeyhi…’nin en ünlü eseri “Hüsrev
ü Şirin”dir.
43. “Beng ü
Bade” adlı eserinde Kerbela Olayı'nı mükemmel bir şekilde işleyen sanatçımızın …Fuzuli…’dir.
44. Divan
edebiyatında bir nazım biçimi olan ...mesnevi… aa-bb-cc-dd... şeklinde kafiyelenir. Arap ve Türk
edebiyatına İranlılardan geçmiştir. Öyküleme gerektiren konular bu türde
işlenmektedir.
45. Fuzuli’nin
sosyal aksaklıkları dile getiren ve ilk edebî mektup sayılan eseri …Şikâyetname…’dir.
46. …Nedim…, “Mahallileşme”
akımını başlatan, İstanbul’u ve İstanbul Türkçesini şiirimize getiren
şairimizin adı.
47. Türk
edebiyatındaki ilk hamsenin sahibi olan …Ali Şir Nevai… “Muhakemetül Lügateyn” adlı eserinde
Türkçeyi devrin dilleri ile karşılaştırmış; Türkçe ile de güzel ve bilimsel
eserler verilebileceğini savunmuştur.
48. Divan
edebiyatının en kuvvetli hiciv örneği sayılan eser …Harname…’dir.
49. “Şairler
Sultanı” olarak anılan …Baki…
16. yy. Divan edebiyatı şairimizdendir.
50. Divan
edebiyatında şiir ağırlıklı bir yer tutar, ...nesir… ikinci plandadır. “Sade, orta ve süslü” olmak
üzere üçe ayrılır.
51. Murabba ve şarkının nazım birimi …dörtlük…tür.
52. Her
beyitte aynı konudan bahseden gazele …yekahenk… adı verilir.
53. Her beyti
aynı derecede güzel olan gazele …yekavaz… adı verilir.
54. Kıta ve
müstezatın nazım birimi …beyit…tir.
55. Allah’a
yalvarmak için yazılan kasidelere …münacat… adı verilir.
56. İskendername,
Harname, Kabusname, Garipname, Tazarruname gibi eserler ...mesnevi... nazım şekliyle
yazılmıştır.
57. Beşer
dizelik beyitlerden oluşan nazım biçimine …muhammes… adı verilir.
58. Divan
şiirinde “...parça... güzelliği”
önemsenmiştir.
59.
Gazelleriyle ün salmış olan Baki'nin, ölümü üzerine mersiye yazdığı padişah …Kanuni…’dir.
60. Müseddes
...altı... beyitten
oluşan bir nazım biçimidir.
61. Mevlevi
tarikatı şeyhlerinden olan …Şeyh
Galip… zamanının Galata Mevlevihanesi’nde yaşamış ve burada eserler
vermiştir.
62. Kasidede
şairin kendisini ve sanatını övdüğü bölüme …fahriye… adı verilir.
63. Divan
edebiyatında aynı şairin yazdığı beş hikayeden oluşan beş mesneviye …hamse… adı verilir.
64. …Naat…, Hz. Muhammed’i övmek
için yazılan şiirlere verilen isimdir.
65. İskender’i
anlatan ve ahlak ile ilgili öğütler veren 10.000 beyitlik mesnevinin adı …İskendername…’dir.
66. Kalemini
kılıç gibi kullanan ve söz sanatında eşsiz bir güce sahip olan …Nefi… 17. yy hiciv ustasıdır.
67. Divan
edebiyatında ilk defa dindışı konular işleyen …Hoca Dehhani…’nin “Selçuklu Şehnamesi”ni yazdığı
söylenir.
68. Divan
edebiyatında nazım biçimleri genellikle …İran… edebiyattan alınmıştır.
69. Divan
edebiyatında sanatçılar ...mazmun...
adı verilen kalıplaşmış birtakım benzetme ve mecazlar kullanmıştır. “Boy” için “servi”,
“kirpik” için “ok” demişlerdir.
70. Divan
edebiyatında nesir türündeki ürünlerin toplu olarak bulunduğu eserlere …münşeat… adı verilir.
71. Batılıların
"Hacı Kalfa" olarak tanıdıkları …Katip Çelebi… bir bilim adamıdır. Divan edebiyatı
nesir ustalarından olan bu sanatçının Arapça olarak yazdığı “Keşfü’z Zünun” da
birçok bilim dalı ile ilgili 1450 kitabı tanıtır.
72. Kasidenin
içine yerleştirilen gazele …tegazzül…
denir.
73. Gazel,
kaside gibi nazım şekilleri ...Arap…
edebiyatından Türk edebiyatına geçmiştir.
74. Rubai ve
tuyuğ ...tek...
dörtlükten oluşan nazım biçimleridir.
75. Bize İran
edebiyatından geçmiş olan …rübai…
dört dizeden oluşur. Aruz ölçüsünün kendine özgü kalıplarıyla yazılır.
Genellikle felsefeyle ilgili düşünsel temalar işlenir.
76. Musammatın
bir türü olan …murabba…
dörtlük nazım birimiyle oluşturulur. Bu nazım şekline bestelenmiş şarkı da
denir.
77. Terkib-i
bentte değişen, terci-i bente ise değişmeyen beyte …vasıta… adı verilir.
78. Başka bir
şairin yazdığı gazelin her beytinin dizeleri arasına ikişer ya da üçer mısra
eklenerek oluşturulan nazire çeşidine …taştir… adı verilir.
79. Halk
edebiyatında türkü ve koşmanın karşılığı olan …şarkı… nazım şeklinin en tanınmış şairi Nedim ve
Yahya Kemal’dir. Divan edebiyatına Türkler tarafından kazandırılmıştır.
EDEBÎ AKIMLAR
1. Yunan ve
Latin edebiyatlarına bağlı olan …klasisizm… akımı, Descartes’in
“akılcı” felsefesi ışığı altında gelişmiştir.
2. “Meyhane,
Nana, Germinal” gibi eserlerin yazarı …Emile Zola…’dır.
3. Realizmden
etkilenen Fransız yazarlarından olan …Balzac…, “Goriot Baba, Vadide Zambak” gibi eserlerin sahibidir.
4. …Romantizm… akımına bağlı
sanatçılar, eserlerinde kişiliklerini gizlememiş; dış dünyaya, milli tarih ve
renklere, örf ve adetlere önem vermişlerdir. Bu akımın etkisi ile yazılmış
eserlerde ak-kara çatışması hâkimdir.
5. …Parnasizm… akımına bağlı
sanatçılar şiirde gözlem ve tarihe önem vermişlerdir. Nazım şekli olarak soneyi
kullanmışlardır. Bu akımın edebiyatımızdaki temsilcileri Yahya Kemal ve Tevfik
Fikret'tir.
6.
Romantizmden etkilenmiş Alman sanatçı …Schiller…’in en önemli eseri, “Wilhelm Tell”dir.
7. …Natüralizm… akımında olaylar
ve kişiler bir bilim adamı gözüyle incelenmiş ve “deneysel roman” türü meydana getirilmek
istenmiştir.
8. Sembolizme
yakın olan …empresyonizm…
akımında dünya sadece edinilen “izlenimlerle” anlatılır. Rilke, Rimbaud,
Verlaine gibi şairler bu akımın etkisiyle şiirler yazmışlardır.
9.
Edebiyatımızda …sembolizm…
akımının en önemli temsilcileri Ahmet Haşim ve Ce nap Şehabettin’dir.
10. …Sürrealizm…, Freud’un
görüşlerine dayanır ve “bilinçaltı” dünyasını anlatmaya çalışıw.
11. “Kırmızı
ve Siyah, Vadideki Zambak, Müfettiş” gibi eserler …realizm… akımının etkisiyle yazılmıştır.
12. Realizmin
şiire uygulanmış biçimine …parnasizm…
denir. Bu akımın önemli temsilcileri Lisle, Heredia, Coppee gibi yazarlardır.
13. …Klasisizm… akımında seçkin ve
soylu insanlar ele alınmış; “Sanat sanat içindir.” anlayışıyla hareket
edilmiştir. “İnsan doğası ve sağduyu” bu akımın önem verdiği kavramlardır.
14. Realizmden
etkilenmiş ve durum öykücülüğünün kuramcısı olan ünlü Rus yazarı …Çehov…’dur.
15. Moliere,
Boileau ve La Fontaine gibi Fransız yazarlar ...klasisizm… akımından etkilenmişlerdir.
16. Baudelaire
…sembolizm… akımının
etkisiyle şiirde biçim kusursuzluğuna önem vermiş; açıklıktan kaçınmış ve
kapalılığa yönelmiştir.
17. …Realizm… akımına bağlı
sanatçılara göre roman, “Uzun bir yol üzerinde dolaştıran ayna gibidir. Bu ayna
yol üzerinde iyi veya kötü, güzel veya çirkin her ne varsa aynen aksettirir.”
18.
Nesnellikten öznelliğe, somuttan soyuta, açıktan kapalılığa yönelen …sembolizm… akımı sanatçıları,
müzik ve ahenge önem vermişlerdir.
19. …Natüralizm… yalnız
gözlemlerden değil bilimsel deneylerden de yararlanma amacı güden bir edebiyat
akımıdır. Bu akımda determinizm edebiyata uygulanmıştır.
20. …Hümanizm… akımında ayrım
gözetilmeden “bütün insanlığa” seslenilmiştir. Ortaçağ’ın baskıcı sistemlerine
karşı özgürlük savunulmuştur. Bu akımın en büyük sanatçıları: Dante, Petrarca
ve Boccacio'dur.
21. Romantizmden
etkilenmiş Alman yazar …Goethe…’nin
“Genç Werther’in Acıları” adlı eseri gençler arasında büyük yankı
uyandırmıştır.
22. “Dışavurumculuk”
diye tanımlanan …ekspresyonizm…
doğayı ve insanı mizaca göre anlatır. Kafka, T.S.Eliot, Joyce gibi yazarlar bu
akımın temsilcileridir.
23.
Empresyonizme tepki olarak doğan …kübizm… akımı daha çok “resim” alanında görülür.
24. “Kuralsızlık
kuraldır.” ilkesinin benimsendiği …Dadaizm… akımının temsilcisi T.Tzara’dır.
25.
Klasisizmden etkilenmiş olan bu ünlü Fransız komedi yazarı …Moliere…’in “Gülünç Kibarlar,
Tartuffe, Hastalık Hastası” gibi eserleri çok bilinmektedir.
26. “Cromwell”
adlı dramının önsözünde romantizmin ilkelerini açıklayan bu Alman sanatçı …Victor Hugo…’nun en ünlü
eseri: "Notre Dame'ın Kamburu"dur.
27. “Hind
Tarzı” denilen …Sebkihindi…
akımının Divan edebiyatındaki en büyük temsilcisi Şeyh Galip'tir.
28. İnsanın
varlığını ve özgürlüğünü savunan …egzistansiyalizm… akımı kısaca “varoluşculuk” diye tanımlanabilir.
Sartre, Camus gibi sanatçılar bu akımın temsilcileridir.
29. ...Soyaçekim... natüralizmde
önemle üzerinde durulan kavramlardan biridir.
30. Edebiyatımızda
klasisizmin temsilcilerinden biri olan …Ahmet Vefik Paşa…’nın “Şecere-i Türk” adlı çevirisi
vardır.
BATI EDEBİYATI
1. “İlyada ve
Odysseia” adlı doğal destanın Antik Yunan döneminde yetişmiş dünyaca ünlü
yazarı …Homeros…’dur.
2. Politikacı
bir filozof olan …Platon...,
Sokrates’in öğrencisidir. Bu filozofun “Devlet, Sokrates’in Savunması” gibi
eserleri çok meşhurdur.
3. İlk büyük
komedi şairi olan Yunanlı sanatçı …Aristophanes…, “Eşek Arıları” eseri ile tanınmaktadır.
4 Fabl türünün
kurucusu ünlü Antik Yunan sanatçılarından olan …Aisopos…’dur.
5. İlk büyük
trajedi yazarlarından olan …Aiskhylos…
Antik Yunan’da yaşamıştır. Bu sanatçı “Yalvaran Kızlar” adlı eseri ile
tanınmaktadır.
6. Antik Yunan
trajedisinin önemli isimlerinden olan şair …Euripides…, insan kavramı üzerinde çokça durmuştur.
7. Klasik
trajedinin kurucularından olan Dante “…İlahi Komedi…” adlı eserinde öbür dünyada yaptığı yedi günlük
gezinin öyküsünü anlatır.
8. …Puşkin…, Rus edebiyatında
romantizmi eserlerine başarıyla uygulamış önemli bir sanatçıdır. Bu sanatçının “Yüzbaşının
Kızı” adlı eseri vardır.
9. “Kurtarılmış
Kudüs” adlı yapma destanın yazarı olan …Tasso…, İtalyan edebiyatının en önemli epik
şairlerindendir.
10. İnsanları
hümanist bir açıdan ele alan ve özgür düşünmenin öncülerinden olan …Montaigne…, Batıda “deneme”
türünün kurucusudur.
11. ...Racine… Fransız edebiyatında
klasisizmin ve trajedi türünün en büyük temsilcisidir. “Andromaque” adlı eseri
vardır.
12. Fransız
edebiyatında şair, romancı ve oyun yazarı olarak tanınan …Victor Hugo… “Cromwell” adlı
dramının önsözünde “romantizmin ilkelerini” ortaya koymuştur.
13. “Roman
dediğin bir uzun yol üzerinde dolaştırılan bir aynadır.” sözüyle realizmin
öncülerinden sayılan …Stendhal…’ın
“Kırmızı ve Siyah, Parma Manastırı” gibi eserleri vardır.
14. Rus
edebiyatının ilk büyük roman, öykü ve tiyatro yazarı sayılan …Gogol… “Ölü Canlar, Müfettiş”
gibi realist eserler ortaya koymuştur.
15. Rus
edebiyatının en önemli öykü yazarı …Çehov…’dur. Tiyatro alanında da eserler veren bu sanatçının “Vanya
Dayı, Martı, Vişne Bahçesi” gibi oyunları vardır.
16. J.J.
Rousseau Fransız ihtilali’ne düşünsel yönden katkıları olan bir sanatçıdır.
Halk egemenliği, eşitlik ve özgürlük temellerine dayanan yeni bir toplum düzeni
tasarlamıştır. “Toplum Sözleşmesi, İtiraflar” gibi eserlerinin yanında “...Emile...” adlı çocukların
eğitimi ile ilgili bir eseri de vardır.
17. ..Schiller…, Alman edebiyatının
en büyük dram yazarlarındandır. Romantizmin etkisinde olan bu yazarın “Wilhelm
Tell” adlı dramı çok ünlüdür.
18.
Yapıtlarının tümüne "insanlık Komedisi", adını veren …Balzac…, realizmin önemli
temsilcilerindendir. “Vadideki Zambak, Eugenie Grandet, Goriot Baba” bu yazarın
önemli romanlarıdır.
19. Amerikan
edebiyatının dünyaca tanınmış romancılarından olan …Hemingway… “Silahlara Veda, Çanlar Kimin için
Çalıyor, İhtiyar Adam ve Deniz” adlı romanları meşhurdur.
20. …Poe…, “Anabel Lee” adlı
şiirin sahibidir. Amerikan edebiyatında sembolizmin en büyük temsilcisi olan bu
sanatçının “Morg Sokağı Cinayeti” adlı öyküsü ünlüdür.
21. Fransız
edebiyatının en çok eser veren romantik yazarlarından olan …Dumas… eserlerindeki
sürükleyicilik ve canlılık ile kendisini okutmayı bilmiştir. “Monte Kristo
Kontu, Üç Silahşörler, Demir Maskeli Adam bu sanatçının en önemli romanlarıdır.
22. Amerikan
edebiyatının dünyaca ünlü romancısı olan …London… “Beyaz Diş, Martin Eden, Vahşetin Çağrısı”
adlı romanlarıyla ün kazanmıştır.
23. Lirik şiir
türünde Antik Yunan edebiyatının önde gelen şairlerinden olan …Sappho… genç kızların eğitimi
için çok çalışmıştır.
24. Antik
Yunan edebiyatının ünlü trajedi yazarı olan …Sophokles…’in “Kral Oidipus” adlı eseri vardır.
25. Roma’da “Stoe”
akımının en önemli temsilcisi olan …Seneca… “Diyaloglar, Öfke, Mektuplar” adlı eserleri ile
tanınmaktadır.
26. Latin
edebiyatının dünyaca ünlü söylevcilerinden olan …Çiçero… “hitabet” denilince akla ilk gelen isimdir.
“Dostluk, Cumhuriyet” bu sanatçının eserlerinden bazılarıdır.
27. …Gazap Üzümleri…, Amerikan
edebiyatının ünlü romancılarından olan J.Steinbeck’in ünlü bir eseridir.
28. Tiyatro
denince dünyada akla ilk gelen isim olan İngiliz sanatçı …Shakespeare…’in “Romeo ve
Juliet, Hamlet, Kral Lear, Othello” gibi dramları dünyaca ünlüdür.
29.
Klasisizmin ilkelerini uygulayan ilk büyük Fransız trajedi yazarı …Corneille…’nin en önemli
eseri “Le Cid”dir.
30. Dünya
edebiyatının ilk öykücüsü sayılan bu sanatçı …Boccacio… “Decameron” adlı yapıtıyla tanınmaktadır.
31. “Çılgın
Orlanda” adlı yapma destanın sahibi olan …Ariosto…, İtalyan rönesansının en önemli
adlarındandır.
32. Fransız
edebiyatının natüralist yazarlarından olan …Daudet… “Değirmenimden Mektuplar” adlı eseri ile
tanınır.
33. İngiliz
edebiyatının realist sanatçılarından olan …Dickens…, “Picwick’in Kağıtları” adlı eseriyle ün
kazanmıştır. Daha sonraları bu sanatçı “David Copperfield, İki Şehrin Hikayesi,
Oliver Twist” adlı eserleriyle ününü pekiştirmiştir.
34. İspanyol
edebiyatının en önemli ismi olan …Cervantes... şövalye romanlarını yermek amacıyla “Don Kişot”
romanını yazar. Bu sanatçı Batıda modern romanın kurucusu sayılmaktadır.
35. Alman
edebiyatının romantik temsilcilerinin başında gelen …Goethe…, lirik ve felsefi şiirler yazmıştır; “Faust”
adlı eserinde kendi hayat görüşünü dramatize etmiştir.
36. Rus edebiyatının
en ünlü realist yazarlarından olan …Tolstoy…’un “Savaş ve Barış, Anna Karanina” gibi romanları dünyaca
ünlüdür.
37. “Yapıtlarımız
kendimizi değil, başkalarını anlatmak içindir.” diyerek realizmin kurucusu ve
en büyük temsilcisi kabul edilen Fransız sanatçı …Flaubert…’in “Madame Bovary” adlı romanı çok
ünlüdür.
38. “Ana,
Benim Üniversitelerim” adlı eserlerin sahibi olan ünlü realist Rus yazar …Gorki…’dir.
39. Amerikan
edebiyatının en büyük mizah ustası olan …Twain…, “Tom Sawyer’in Maceraları” adlı eserin
sahibidir.
40. Montaigne’den
sonra tanınmış en büyük denemeci …Bacon…’dur. İngiliz olan bu sanatçı aynı zamanda devlet adamı ve
filozoftur. “Tümevarım” yöntemi üzerinde önemle durmuştur.
41. Fransa’da
romantizmin ilk şairi olarak kabul edilen Lamartine’nin en önemli romanı …Graziella…’dır.
Tanzimat Edebiyatı
1. …Tercüman-ı Ahval… gazetesinin
yayın hayatına başlaması Tanzimat edebiyatının başlangıcı olarak kabul edilir.
2. Tanzimat
edebiyatında …aruz… ölçüsü
kullanılmıştır.
3. …Deneme… türü edebiyatımıza
ilk defa Tanzimat edebiyatı döneminde girmiştir. Nurullah Ataç'ın
"Günlerin Getirdiği" adlı eseri bu türün başarılı örneklerindendir.
4. Tanzimat
edebiyatı döneminde etkili olan akımlar: …Klasisizm, Romantizm, Realizm…
5. Klasisizmin
etkisinde olan …Şinasi…
dilde sadeleşme hareketinin öncüsüdür. Bu sanatçımızın "Durub-ı Emsal-i
Osmaniye" adlı atasözü derlemesi vardır.
6. Tiyatroda
eğlenceyle sosyal faydayı birleştirip tiyatroyu “faydalı bir eğlence” olarak
niteleyen …Namık Kemal…,
Abdülhak Hamit’ten farklı olarak tiyatrolarını oynanmak için yazmıştır.
7. Tanzimat
edebiyatının en üretken yazarı olan ….Ahmet Mithat Efendi… romanlarında ve hikâyelerinde “deyip de
geçmeyelim” diye başlayan ve olayın akışını kesen yığınla bilgi verir. Bu
sanatçımızın "Avrupa'da Bir Cevelan" adlı gezi kitabı vardır.
8. “Gülnihal,
Zavallı Çocuk, Akif Bey, Zoraki Tabip, Afife Anjelik” adlı eserler …tiyatro… türünde yazılmıştır.
9. Namık Kemal’in
…İntibah… romanında Ali
Bey adında bir gencin Mahpeykar adlı bir kadına olan aşkı ve entrikalarla dolu
yaşamı anlatılmaktadır.
10. Divan
edebiyatında eski edebiyatı savunan tek sanatçı olan Muallim Naci, …Demdeme… adlı eserini R. Mahmut
Ekrem’in eserine karşılık yazmıştır.
11. İlk
realist yazarlarımızdan olan Samipaşazade Sezai …Sergüzeşt… romanında Dilber adlı bir cariyenin
serüvenini anlatmaktadır.
12. “Şair-i
Azam” adıyla anılan Abdülhak Hamit'in eşinin ölümünden duyduğu acıyı …Makber… adlı şiirinde dile
getirmiştir.
13. Eski
edebiyat taraftarı olan Muallim Naci ile uyak anlayışı konusunda tartışan
R.M.Ekrem “…Kulak… için
uyak” anlayışını benimsemiştir.
14. Tanzimat
edebiyatı sanatçıları yeni konuları …divan… edebiyatı nazım şekilleriyle kaleme almıştır.
15. Tanzimat
edebiyatının 1. döneminde dil genellikle ..sade..dir.
16. Tanzimat
şiirinde Divan şiirinin aksine konu …bütün…lüğü vardır.
17. …Tiyatro… türü, 1. dönemde
daha çok yaygınken 2. dönemde siyasi baskılar nedeniyle fazla yaygınlık
kazanamamıştır. Bundan dolayı sanatçılar 2. dönemde bu tür eserlerini okunmak
için yazmışlardır.
18. Celalettin
Harzemşah (Namık Kemal), Çok Bilen Çok Yanılır (Recaizade Mahmut Ekrem),
Nesteren (Abdülhak Hamit) gibi eserler …tiyatro… türünde yazılmıştır.
19. “Jön Türk,
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Araba Sevdası” adlı eserler …roman… türünde yazılmıştır.
20. “Şerare,
Hacle, Pejmürde, Vaveyla” adlı eserler …şiir… türünün örnekleridir.
21. Tanzimat
edebiyatının 1. döneminde “Sanat …toplum… içindir.” anlayışını benimsemiştir.
22. Tanzimat
döneminde edebiyatımıza giren türlerden birinin adı. …Makale, roman, deneme, eleştiri…
23. “Tercüman-ı
Ahval Mukaddimesi” …makale…
türünün ilk örneği kabul edilmektedir.
24. “Tahrib-i
Harabat” …eleştiri… türünün
ilk örneklerindendir.
25. Tanzimat
dönemi edebiyatının 2. döneminde “Sanat …sanat… içindir.” anlayışını benimsemiştir.
26. Şinasi’nin
“Müntehabat-ı Eşar” adıyla …şiir…
türünde bir eseri vardır.
27. …Ziya Paşa… “Şiir ve İnşa”
adlı eleştirisinde Halk edebiyatını; “Harabat” antolojisinde de Divan
edebiyatını savunarak yeni ile eski arasında bocalayan bir sanatçı olarak
tanınmıştır.
28. …Cezmi… ilk tarihi romanımızdır.
29. …Karabibik… köy gerçeğini
anlatan ilk romanımızdır.
30. Ziya Paşa’nın
“Defter-i Amal” adlı eseri …anı…
türünün güzel bir örneğidir.
31. Tanzimat
edebiyatında realizmden natüralizme geçişin öncüsü olan …Nabizade Nazım… eserlerinde
köy yaşamını anlatmıştır. Bu sanatçımızın “Zehra” adlı bir romanı vardır.
32. …Sahra… ilk pastoral şiirimizdir.
33. Bursa
valisiyken tiyatro binası yaptırarak Moliere'den yaptığı çevirilerini burada
oynatan …Ahmet Vefik Paşa…’nın
“Lehçe-i Osmani” adlı sözlüğü vardır.
34. Tanzimat
döneminde Servet-i Fünun edebiyatının temellerini atan Recaizade Mahmut Ekrem,
Muallim Naci'nin Demdeme’sine karşı …Zemzeme…’yi yazmıştır.
35.
"Küçük Şeyler, Zavallı Kız" adlı eserler …öykü… türünün örnekleridir.
36. Tanzimat
edebiyatının 2. döneminde siyasi baskı nedeniyle daha çok …bireysel… konular
işlenmiştir.
37. Namık
Kemal “ …Vatan… şairi”
olarak anılmaktadır.
38. “Demdeme,
Eşber, Talim-i Edebiyat” adlı eserler Tanzimat edebiyatı …ikinci… dönem sanatçılarına
aittir.
39. Şemsettin
Sami …Orhun… Abidelerini
Türkiye Türkçesine aktarmıştır.
40. İlk resmi
gazetemizin …Takvim-i Vekayi…’dir.
41. 17 yy’da
Fransa’da ortaya çıkan ve Tanzimat döneminde Şinasi ve A. Vefik Paşa'nın
etkilendiği akım …Klasisizm…dir.
42. …Makber…, Abdulhak Hamit
Tarhan’ın veremden ölen karısı için yazdığı lirizm ve tezat dolu şiiridir.
43. “Letaif-i
Rivayet” …Ahmet Mithat Efendi…
tarafından yazılmıştır.
44. Ziya Paşa’nın
Divan şiirini yücelterek Halk şiirini kötülediği antolojisinin adı …Harabat…’tır.
45. İlk
realist romanımız …Araba
Sevdası…’dır.
46. Agah
Efendi ile beraber ilk özel gazetemizi çıkartan yazar …Şinasi…’dir.
47. “Vuslat,
Şemsa, Afife Anjelik, Atala...” gibi eserler …Recaizade Mahmut Ekrem… tarafından yazılmıştır.
48. Ziya Paşa,
…Şiir ve İnşa…
makalesinde Divan şiirini, Türk şiiri olarak kabul etmez; Halk şiirini Türk
şiiri olarak görür. Bu makale edebiyatımızın ilk eleştirilerindendir.
49. …Ziya Paşa…, Bağdatlı Ruhi’ye
nazire olarak yazdığı terkib-i bent ve terci-i bentleriyle ünlü Tanzimat
sanatçımızdır.
50. Namık
Kemal ünlü “...Hürriyet...
Kasidesi” adlı şiirinde o dönem için yeni olan “birlik, beraberlik ve demokrasi”
ile ilgili kavramlar üzerinde durmuştur.
51. Ahmet
Mithat Efendi’nin …Esaret…
hikayesi, Tanzimat hikaye ve romanlarında çokça kullanılan esirlik ve insan
ticareti konusu üzerine yazılmış olan ilk eserdir.
52. Moliere’den
çevirdiği “Zoraki Tabip” adlı eseriyle tanınan sanatçımızın …Ahmet Vefik…’tir.
53. “En güzel
eserim.” dediği “Fitnen” adlı eserini de diğer tiyatrolarında olduğu gibi “sahneye
konulmak amacıyla” değil “okunmak” için yazan sanatçımız …Abdülhak Hamit…’tir.
54.
Edebiyatımızda ilk makale “…Mukaddime…”
adıyla Tercüman-ı Ahval gazetesinde yayımlanmıştır.
55. İlk köy
romanımız olan “Karabibik”in …Nabizade
Nazım… tarafından yazılmıştır.
56. Tek
perdelik komedi olan ilk yerli tiyatromuz ..Şair Evlenmesi..’dir.
57. Teodor
Kasap tarafından çıkarılan ilk mizah dergisi …Diyojen…’dir.
58. Lehçe-i
Osmani (Ahmet Vefik Paşa), Kamus-i Alam (Şemsettin Sami), Lügat-i Naci (Muallim
Naci) Tanzimat döneminde yazılmış ...sözlük…lerdir.
59. …Küçük Şeyler…, Tanzimat
edebiyatının 2. döneminde yazılan ve batılı anlamda ilk öykümüz kabul edilen
eserdir.
60. İlk tezli
romanımız …Zehra…’dır.
61. …Kamus-i Türkî…, Şemsettin
Sami tarafından yazılmıştır ve Türkçenin ilk sözlüğü olarak kabul edilir.
62.
Edebiyatımızda realizmin başarılı bir örneği olan, kırsal kesim gerçeğine ilk
kez değinen …Karabibik…
romandan çok uzun hikaye özelliklerine sahiptir. Kişileri bulundukları çevreye
göre anlatır.
63. Tanzimat
edebiyatı döneminde …divan…
edebiyatı nazım şekilleri kullanılmaya devam edilmiştir; ancak bu nazım
şekilleriyle yeni kavram ve konular işlenmiştir.
64. Tanzimat
edebiyatında pek fazla kullanılmayan ..anı.. türünün güzel örnekleri şunlardır: Ömer’in Çocukluğu
(Muallim Naci), Defter-i Amal (Ziya Paşa)…
65. İyi bir
hiciv (yergi) ustası olan Ziya Paşa …Zafername… adlı eserinde Ali Paşa’yı över görünerek hicveder. Bu
eser edebiyatımızın ilk eleştirilerindendir.
66. İkinci
dönem Tanzimat sanatçıları eserlerini …realizm… akımının etkisiyle kaleme almışlardır.
67. Tanzimat
edebiyatının I. döneminde sanatçılar “Sanat ...toplum... içindir.” anlayışıyla hareket etmişlerdir.
68. Tanzimat
şiirinde …aruz… ölçüsü kullanılmıştır.
69. Tanzimat
edebiyatında Divan edebiyatındaki “Parça güzelliği” anlayışının aksine “...Bütün... güzelliği”ne önem
verilmiştir.
70. Divan
edebiyatında sanatçılar, seçkin kişiler için eser vermiş; Tanzimatçılar ise ...halk... için yazmayı
amaçlamışlardır.
71. …Şinasi… şiirlerinden yaptığı
seçmeleri “Müntehabat-ı Eşar” adlı eserinde toplamıştır.
72. R. Mahmut
Ekrem’in Muallim Naci ile başlattığı “göz için mi kulak için mi uyak” tartışması
…Servet-i Fünun… edebiyat
topluluğunun oluşmasına katkıda bulunmuştur.
73. Tanzimat
edebiyatında şiirden sonra en çok önem verilen …tiyatro… türüdür. Zavallı Çocuk (N. Kemal), Afife
Enjelik (R. Mahmut Ekrem) bu türün güzel örnekleridir.
74. Paris’te
Bir Türk (Ahmet Mithat), Cezmi (Namık Kemal), Sergüzeşt (Samipaşazade Sezai)
adlı eserler …roman…
türünde yazılmıştır.
75. Tanzimat
edebiyatında en çok kullanılan …şiir… türünün başarılı bazı örnekleri şunlardır: Nağme-i Seher
(R.M. Ekrem), Belde (Abdülhak Hamit), Ateşpare (Muallim Naci)...
76. Tanzimat
edebiyatında az da olsa ...hece…
ölçüsüyle şiirler yazılmıştır. (Ziya Paşa ve Abdülhak Hamit yazmıştır).
78. Abdulhak
Hamit'in oyunlarının adları: Macera-yı
Aşk, İçli Kız, Sabr-ü Sebat, Nesteren, Fitnen, Eşber, Tarık, İlhan,Turhan,
Hakan…
Servet-i Fünun Edebiyatı-Cevaplar
1. Servet-i
Fünun topluluğu ayrıca …Edebiyatı
Cedide… adıyla da anılmaktadır.
2. Servet-i
Fünuncular …aruz…
ölçüsünü kullanmaya devam etmişlerdir.
3. Cenap
Şehabettin’in …Körebe… ve
…Yalan… olmak üzere iki tiyatro eseri vardır.
4. Servet-i
Fünuncular dönemin siyasi koşullarından dolayı eserlerinde daha çok …bireysel… konular üzerinde
durmuşlardır.
5. Servet-i
Fünun döneminde …“Kulak için
uyak”… anlayışı benimsenmiştir. Hatta denilebilir ki Servet-i Fünun
topluluğu "uyak anlayışı" tartışmalarının sonucunda oluşmuştur.
6. Servet-i
Fünun şairleri "şiirde gerçekçilik" denen …Parnasizm… akımından etkilenmişler, ayrıntılı
ve canlı betimlemeler yapmışlardır.
7. Servet-i
Fünun döneminde “…Mensur…
şiir” türünün ilk örnekleri verilmiştir.
8. …Halit Ziya… modern Türk
romanının temellerini atmış, edebiyatımızda realizmin öncüsü olmuştur.
9. Tevfik
Fikret çocuklar için yazdığı …Şermin…
adlı eserinde hece ölçüsünü kullanmıştır.
10. Realizmin
ve natüralizmin etkisinde olan …Mehmet Rauf… "Siyah inciler, Genç Kız Kalbi, Pençe…"
adlı eserleri keleme almıştır.
11. Tevfik
Fikret'in “Rübab-ı Şikeste” adlı eseri …şiir… türünde kaleme almıştır.
12. …Hüseyin Cahit… Servet-i Fünun
edebiyatının siyasal yönü olan tek yazarıdır. Eleştirileriyle tanınan bu
sanatçımızın "Hayat-ı Muhayyel" adlı öyküsü vardır.
13. Hüseyin
Cahit'in Servet-i Fünun dergisinin kapanmasına sebep olan …Edebiyat ve Hukuk… adlı makalesidir.
14. Mensur
şiirin ilk örneklerini veren …Halit
Ziya…’nın" Kırık Hayatlar, Sefile, Nedime, Bir , Ölünün
Defteri" gibi romanları ünlü iki romanı olan “Mai ve Siyah ile Aşk-ı
Memnu”un gölgesinde kalmıştır.
15. Tevfik
Fikret edebiyatımızda …Parnasizm…
akımın başarılı temsilcilerinden biri olmuştur.
16. Servet-i
Fünun sanatçıları dönemin siyasi baskılarından dolayı …"Sanat sanat içindir."… görüşüyle
hareket etmişlerdir.
17. Servet-i
Fünuncular nazım birimi olarak "beyit" değil …dize… kullanmışlardır.
18. Servet-i
Fünun döneminde oldukça …ağır…
bir dil kullanılmıştır.
19. Mehmet Rauf’un
“Eylül” adlı romanı edebiyatımızda …psikolojik… roman türünün ilk örneğidir.
20.“Feda-yı
Garam, Hayal İçinde, Ferdi ve Şürekası” adlı eserler …öykü… türünde yazılmıştır.
21. Servet-i
Fünun döneminde Divan edebiyatının aksine …bütün… güzelliği önemsenmiştir.
22. Servet-i
Fünuncular …sembolizm… akımın
etkisiyle şiirde musikiye önem vermişlerdir.
23. Servet-i
Fünuncular nazmı …nesre…
yaklaştırmışlardır.
24. Cenap
Şehabettin şiirlerini …Tamat… adlı şiir kitabında toplamıştır.
25. Tevfik Fikret
…Sis… adlı şiirinde İstanbul'dan
nefretle bahseder ve bu şiiri büyük bir yankı uyandırır.
26. Sanat
hayatının bir döneminde "Sanat için sanat" bir döneminde de
"Toplum için sanat" görüşünü savunan …Tevfik Fikret…’in "Doksan Beşe Doğru, Tarih-i
Kadim" adlı eserleri vardır.
27. Halit
Ziya'nın "Kırk Yıl, Saray ve Ötesi" adlı eserleri …anı… türünde yazılmıştır.
28. Servet-i
Fünun romancıları …realizm…
akımının etkisiyle eserlerinde "gözleme" önem vermişler ve betimlemeleri
"gerçeğe" uygun olarak yapmışlardır.
29. Sanat hayatının
ilk dönemlerinde parnasizmin etkisinde kalan …Cenap Şahabettin… daha sonraları sembolizmin güçlü
temsilcilerinden biri olmuştur. Şiirlerinde nükteye, sanatlı söyleyişlere ve
söz oyunlarına sıkça yer vermiştir. Şairin ayrıca makalelerini topladığı "Evrak-ı
Eyyam" adlı bir eseri vardır.
30. Servet-i
Fünun döneminde siyasi baskı nedeniyle …tiyatro… türü sönük kalmıştır.
31. Hüseyin
Cahit Yalçın'a ait olan "Nadide" adlı eserin türü …roman…’dır.
32. Aşkın
ikinci plana atıldığı …Mai ve
Siyah… romanında toplumsal hayata yer verilmiş olması yapıtın en önemli
özelliğidir. Ahmet Cemil bu romanda yalnız iç dünyasıyla değil bağlı bulunduğu
toplumsal çevreyle de verilmiştir.
33. Daha çok
şiirleriyle tanınan Cenap Şehabettin …Elhanı Şita… şiirinde karın yağışını adeta hissettirmektedir
okura.
34. Servet-i
Fünun döneminde kullanılan nazım şekilleri şunlardır: Serbest Müstezat, Terzarima, Triyole, Sone
FECR-İ ATİ EDEBİYATI-BAĞIMSIZ SANATÇILAR
1. Fecr-i Ati topluluğunda …Ahmet Haşim… dışında sanat
değeri taşıyan şiir yazan olmamıştır. Bu sanatçımız daha sonra sanatını
bağımsız olarak devam ettirmiştir. Şiirlerini “Göl Saatleri”nde toplamıştır. “Gurabahane-i
Laklakan, Bize Göre” adlı eserlerinde ise gazete yazılarını toplamıştır.
2. Fecr-i Aticiler daha çok ...bireysel... konuları
işlemişlerdir.
3. Fecr-i Aticiler ...Fransız... edebiyatını örnek
almışlardır.
4. Fecr-i Ati topluluğu üslup ve sanat
anlayışında ...Servet-i Fünun...
topluluğunun silik birer kopyası olmaktan kurtulamamıştır.
5. Fecr-i Ati
topluluğu edebiyat anlayışlarını önceden belirleyerek ve bunu bir bildiriyle
kamuoyuna duyuran ...ilk...
topluluktur.
6. Ahmet Haşim’in “Frankfurt
Seyahatnamesi” adlı eseri ...gezi...
türünün güzel örneklerinden biridir.
7. Ahmet Haşim ...hece… ölçüsünü hiç
kullanmamıştır. Hatta bu ölçüyü “Köylü Vezni” olarak nitelemiştir.
8. …Hüseyin Rahmi… Türk edebiyatının en güçlü natüralist
yazarlarındandır. Sokağı edebiyatımıza getirmiş olan bu sanatçımız Ahmet Mithat
geleneğini takip ederek yüzlerce eser vermiş ve halkı eğitmeye çalışmıştır. “Şıpsevdi”
önemli romanlarından biridir.
9. İstiklal Marşı’mızın yazarı olan
M.Akif Ersoy şiirlerini ...Safahat...
adlı kitapta toplamıştır.
10. Aruz ölçüsünü ustaca kullanan …Mehmet Akif…, nazmı nesre
yaklaştırmada ustadır. Sosyal konulara eğilen bu sanatçımızın “Süleymaniye
Kürsüsünde ve Fatih Kürsüsünde” adlı şiirleri ünlüdür.
11. Eski şiiri günümüzde de yaşatmış bir
şair olan …Yahya Kemal…’in
şiirlerinde sonsuzluğa ulaşma duygusu, ölüm kaygısı, aşk ve lirizm başlıca
temalar olarak görülür. Divan şiirini çağdaş bir yorumla veren şiirleri de
vardır. “Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin Rüzgârıyla” adlı şiir kitapları ile
tanınmaktadır.
12. Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın bazı romanları
şunlardır: Şık, Şıpsevdi, Kuyruklu Yıldız
Altında Bir İzdivaç, Mürebbiye, Hakka Sığındık, Kaynanam Nasıl Kudurdu?, Ben
Deli miyim?, Gulyabani, Utanmaz Adam, Tesadüf, Nemetşinas…
13. “Gulyabani, Tesadüf, Nimetşinas”
gibi eserler Hüseyin Rahmi’nin ...roman... türünde eserleridir.
14. Emin Bülent, Ahmet Samim, Celal
Sahir, Hamdullah Suphi ...Fecr-i
Ati... topluluğunun çok fazla tanınmayan sanatçılarıdır.
15. Yahya Kemal ...Ok... şiiri dışında bütün
şiirlerini aruz ile yazmıştır.
16. Yahya Kemal’in makaleleri şunlardır:
Eğil Dağlar, Aziz İstanbul
17. Mehmet Emin Yurdakul edebiyatımızda “...milli şair...” olarak
anılmaktadır.
18. Yahya Kemal şiirlerinde …İstanbul…’un doğal
güzelliklerini yansıtmıştır. Bu şehre büyük bir hayranlık duymuştur.
19. “Kuyruklu Yıldız Altında İzdivaç”
adlı eser …roman…
türünde yazılmıştır.
20. Fecr-i Ati topluluğunda şiirler ...aruz... ölçüsü ile
yazılmıştır.
21. Fecr-i Aticiler ...serbest müstezat... nazım
şeklini geliştirerek kullanmaya devam etmişlerdir. Ahmet Haşim edebiyatımızda
bu nazım. şeklini başarıyla kullanan şairlerimizdendir.
22. Fecr-i Aticiler “Sanat ...şahsi... ve muhteremdir.”
anlayışıyla hareket etmişlerdir.
23. Fecr-i Aticiler, özellikle de Ahmet
Haşim parnasizme tepki olarak doğan ...sembolizm... akımından etkilenmişlerdir.
24. Fecr-i Ati topluluğu içinde yer alan
sanatçılardan biri de ...Celal...
Sahir’dir.
25. Hece ölçüsüyle, yalın bir Türkçe
kullanarak yurtseverlik konularını işleyen …Mehmet Emin Yurdakul… Milli edebiyatın öncüsü
sayılmaktadır. Bu sanatçımız, “Ey Türk Uyan, Türk Sazı” adlı şiirleriyle
tanınmaktadır.
26. Gözlemci bir yazar olan …Ahmet Rasim… hiçbir edebi
topluluğa katılmamıştır. Sanatçımızın “Falaka, Şehir Mektupları, Gülüp
Ağladıklarım” gibi önemli eserleri vardır.
27. “Piyale, Hakkın Sesleri, Türk Sazı,
Kendi Gökkubbemiz” adlı eserler …şiir… türünde yazılmıştır.
28. Edebiyatımızda Ahmet Rasim denilince
...fıkra... türü akla
gelmektedir.
29. Ahmet Haşim’in fıkralarını …Bize Göre… isimli kitapta
toplamıştır.
31. Dili, şiirin en büyük sorunu olarak
gören …Yahya Kemal… “Kelimeler
namusumdur.” diyecek kadar dili önemsemiştir. “Edebi ve Siyasi Portreler, Aziz İstanbul”
yazarın düzyazılarını topladığı bazı eserleridir.
32. Ahmet Rasim’in fıkralarını topladığı
ünlü eseri …Eşkali Zaman…’dır.
MİLLİ EDEBİYAT
1. Ömer
Seyfettin ve arkadaşları 1911 yılında Selanik'te …Genç Kalemler... dergisi etrafında toplanarak Milli
edebiyatın temellerini atmışlardır.
2. Milli
edebiyatçılar ulusal kaynaklara yönelmiş; ilhamlarını ...halk... edebiyatından
almışlardır.
3.
Edebiyatımızda ilk defa bu dönemde İstanbul dışına çıkılmış, eserlerde ...Anadolu... konu olarak işlenmiştir.
4. Milli
edebiyatçılar konuşma dilinde ...İstanbul... Türkçesini örnek almışlardır.
5. Milli
edebiyatın öncülerinden olan …Ali
Canip…’in “Geçtiğim Yol” adlı şiiri vardır.
6. Milli
edebiyatın kurulmasında ve gelişmesinde önemli ol oynayan …Ziya Gökalp… Türkçülük
düşüncesini istemleştirmiştir.Bu sanatçımız “Türkçülüğün Esasları” adlı
eseriyle tanınmaktadır.
7. Sanat
hayatına Fecr-i Ati’de başlayıp Milli edebiyatta devam eden …Yakup Kadri… romanlarında
kuşaklar arası atışmaları, halk-aydın çelişkisini, toplumsal kurumlardaki
yozlaşmayı işlemiştir. “Ankara, Panorama, Hep O Şarkı” bazı romanlarıdır.
8. Siyaset
adamı olan …Fuat Köprülü…
Türk edebiyatını ve Türk tarihini bilimsel yöntemlerle inceleyen ilk
yazarımızdır. “Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Saz Şairleri Antolojisi” gibi
eserleri vardır.
9.
Edebiyatımızda Kurtuluş Savaşı’nın konu edildiği ilk roman …Ateşten Gömlek…’te savaş
sırasında hastabakıcılık yapan Ayşe’yi içten içe seven Peyami ve Binbaşı İhsan’ın
aşkları anlatılmaktadır.
10. Yazar, ...Sinekli Bakkal... romanında II.
Abdülhamit dönemi ve imparatorluk başkenti İstanbul’un romana da adını veren
sokağında yaşayan insanların öyküsünü Rabia, Peregrini, Kız Tevfik gibi
kahramanların kişiliğinde anlatmaktadır.
11.
Duygusal-sosyal içerikli konuları ve Anadolu insanının gerçeğini yalın bir
dille anlatan …Reşat Nuri…’nin
“Damga, Yeşil Gece, Acımak....” gibi romanları vardır.
12. Milli
edebiyatın etkisinde olan …Falih
Rıfkı Atay…, Atatürk’ü yakından tanıtan anılarıyla ün kazanmıştır.
Sanatçımızın “Zeytindağı, Çankaya” adlı eserleri çok meşhurdur.
13. Yakup
Kadri ...Sodom ve Gomore...
adlı romanında mütareke dönemi İstanbul’un bozukluk ve çöküntülerini
anlatmıştır.
14. “Vurun
Kahpeye, Yaban, Ateşten Gömlek” adlı eserler ...Kurtuluş... Savaşı döneminin havasını yansıtan üç
romanımızdır.
15. Genç
Kalemler ...şiir...
anlayışı konusunda Fecr-i Ati şairlerinden pek ayrılmadılar. Aruzun yerine
heceyi getirmeleri sadece biçim yönünden bir değişiklik oldu.
16. Genç
Kalemler dergisinin edebiyat tarihinde büyük bir öneminin olmasının sebebi ...sade... Türkçenin bir dava
olarak ilk kez bu dergide ele alınmış olmasıdır.
17. Refik
Halit’in “Yezidin Kızı, İstanbul’un İç Yüzü, Sürgün, Nilgün” adlı eserleri …roman… türünde yazılmıştır.
18. Ömer Seyfettin
ve arkadaşları …Yeni Lisan…
adlı Türkçenin sadeleştirilmesi ile ilgili görüşlerini dile getirmişlerdir.
19. Milli
edebiyat döneminde yazı dili ...konuşma... diline yaklaşmıştır.
20. Milli
edebiyatçılar roman ve öyküde ...realizm... akımının etkisinde kalmışlardır.
21. Ömer
Seyfettin edebiyatımızda ...Maupassant...
tarzı hikayeciliğin öncüsüdür.
22. …Halide Edip Adıvar… anılarını
“Türk’ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev” gibi eserlerde toplamıştır.
23. Ziya
Gökalp, “Kızıl Elma, Altın Işık, Yeni Hayat” adlı eserleri …şiir… türünde yazmıştır.
24.
Hikayelerinin konusunu tarihin şanlı olaylarından ve kahramanlarından alan …Ömer Seyfettin… hikayelerini
olay öykücülüğü tarzında kaleme almıştır. Üslubu yalın ve açıktır. “Yüksek
Ökçeler, Beyaz Lale, Bomba” sanatçımızın bazı eserleridir.
25. Yakup
Kadri, …Yaban… romanında
I. Dünya Savaşı’nın bitimiyle birlikte Sakarya Savaşı’nın sonuna kadar olan
sürede bir Anadolu köyünde, köylüleri, köyün durumunu, Milli Mücadele’ye
ilişkin tavırlarını Ahmet Celal’in gözüyle anlatmaktadır.
26. Yazar, …Çalıkuşu… romanında iyi bir
öğrenim görmüş ve bir İstanbul kızı olan Feride’nin Anadolu’nun çeşitli köy ve
kasabalarında öğretmen olarak yaşadığı serüveni anlatmaktadır.
27.
Hikayeciliğimizi İstanbul dışına çıkararak Anadolu’ya yönelten, yurt
gerçeklerini gözlemlere dayanarak yansıtan, aynı zamanda mizah ve siyasal yergi
alanında da eser veren …Refik
Halit Karay…’ın “Memleket Hikayeleri, Gurbet Hikayeleri” çok ünlüdür.
28. Yakup
Kadri, roman türünün yanında ...mensur... şiir türünün de en önemli temsilcisidir. “Okun Ucundan,
Erenlerin Bağından” bu türün en önemli örnekleridir.
29. Falih
Rıfkı’nın “Bizim Akdeniz, Times Kıyıları”, Reşat Nuri’nin “Anadolu Notları” ...gezi... türünün önemli
örnekleridir.
30. …Kiralık Konak… adlı eser,
Yakup Kadri’nin ilk romanıdır. Üç ayrı kuşak arasındaki görüş, duygu ve yaşayış
farklılıklarını Naim Efendi, çocukları ve torunları çerçevesinde anlatmıştır.
Eserde edebiyatımızın geleneksel temalarından biri olan aşırı batı hayranı
züppe tipi başarılı biçimde çizilir.
31. Halide
Edip’in “Dağa Çıkan Kurt” Yakup Kadri’nin “Bir Serencam” Ömer Seyfettin’in “Beyaz
Lale” adlı eserleri edebiyatımızda ...öykü... türünün başarılı örnekleridir.
32. …Halide Edip Adıvar… romanlarında
önce bireysel duyguları ve kadın ruhunun özelliklerini işlemiş; Kurtuluş Savaşı
yıllarında ise toplumsal konulara yönelmiştir. “Tatarcık, Seviye Talip, Yeni
Turan, Zeyno’nun Oğlu” gibi romanları ünlü romanlarının gölgesinde kalmıştır.
33. Servet-i
Fünun ve Milli Edebiyat döneminde Türkçülük ve Halkçılık için mücadele eden
Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun “Çağlayanlar” ve “Gönül Hanım” adlı ...roman... türünde eserleri
ünlüdür.
34. “Hep O
Şarkı, Handan, Yeşil Gece, Bugünün Saraylısı” adlı eserler …roman… türünde yazılmıştır.
35. Refik
Halit Karay ...Kirpi...
takma adıyla eleştiri ve mizah türünde eserler vermiştir.
36. Reşat Nuri’nin
“Leyla ile Mecnun, Olağan İşler” adlı eserleri ...öykü... türündedir.
37. “Zeytindağı,
Bir Ömür Boyunca, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Zoraki Diplomat” eserler …anı… türünde yazılmıştır.
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
1. …Cumhuriyet… döneminde yazı
diliyle konuşma dili arasındaki fark ortadan kalkmış, hece ölçüsü kullanılmış,
köy ve köy sorunları dile getirilmiştir. Ayrıca Kurtuluş Savaşı öncesi durum,
savaş yılları, savaşa katılanların durumu da birçok esere konu olmuştur. Birçok
edebi topluluğun oluştuğu bu dönemin adı.
2. Beş
Hececiler’e tepki olarak ortaya çıkan …Yedi Meşaleciler…’de Beş Hececiler’in şiirlerini sığ olmakla
suçluyorlardı. İlkelerini “samimilik, canlılık ve devamlı yenilik” olarak
açıkladılar. Fakat bu topluluk hedeflerinin hiçbirini gerçekleştiremeden kısa
sürede dağıldı. Ziya Osman Saba bu topluluğun en tanınmış şairi olarak
bilinmektedir.
3. “Şarkın
Sultanları, Fırtına ve Kar, Rüya,Sebil ve Güvercinler” adlı eserler …şiir… türünde yazılmışlardır.
4. İkinci
Yeniciler’den olan …Cemal
Süreyya… özgün buluşları ve söyleyiş biçimiyle ikinci yeni şiirinin
karanlığını gidermiştir. “Sizin Hiç Babanız Öldü mü?” şiiri son zamanlarda
medyada sıkça yer aldı. Bu sanatçımızın “Sevda Sözleri, Üvercinka, Göçebe” adlı
şiirleri vardır.
5. Bir grup
şairin oluşturduğu …Hisarcılar…topluluğunun
sanat anlayışı şöyle özetlenebilir: “Sanatta milli köklere bağlı kalınıp Türk
şiir geleneğinden kopmadan günün şiirini yazmak gerekir.” Bu topluluğun en
önemli temsilcisi Mehmet Çınarlı’dır.
6. İlk
şiirlerini 1936’da yayımlamaya başlayan …Orhan Veli…’nin şiirleri o güne kadar şiir diye
bilinen ürünlere bir tür başkaldırıdır. Öyle ki, şiiri birtakım kalıp ve
klişelerden, yıpranmış benzetmelerden başka bir deyişle şairanelikten
kurtarmıştır. “Vazgeçemediğim” adlı şiiri çok ünlüdür.
7. “Otlakçı,
Ege’nin Dibi, Ekmek Kavgası” adlı eserler …öykü… türünde yazılmıştır.
8. Orhan Veli,
dünyaca ünlü …Lafontaine…’nin
fabllarını, masallarını Türkçeye kazandırmıştır.
9. Toplumcu,
gerçekçi anlayışın önde gelen yazarlarından biri olan …Orhan Kemal… sanatının olgunluk döneminde Adana
yöresindeki toprak ve fabrika işçilerini konu almıştır. Çukurova’nın toplumsal
ve ekonomik yapısındaki değişimin yöre halkı üzerindeki etkilerini
incelemiştir. Yazarın “Cemile, Baba Evi, Bereketli Topraklar Üzerinde” adlı
eserleri vardır.
10. Kırım
Türklerinin en ünlü sanatçısı olan …Cengiz Dağcı… eserlerinde Kırım Türklerinin sıkıntılarını dile
getirmiştir. Bu sanatçının “Onlar da İnsandı, Korkunç Yıllar” gibi eserleri
vardır.
11. Yapıtlarında
Çukurova’yı, Torosları ve Çukurova insanının acı yaşamını çarpıcı bir şekilde
dile getirmiştir olan …Yaşar
Kemal… “Üç Anadolu Efsanesi, Ağrı Dağı Efsanesi, Binboğa Efsanesi"
gibi destansı romanları vardır.
12. …Şehriyar… Azerbaycan
edebiyatının ve İran’ın en güçlü sanatçılarındandır. “Çağımızın Hafızı” olarak
nitelendirilen bu sanatçı “Heyder Baba’ya Selam” şiiri ile tanınmaktadır.
13. Dilimizin
özleşmesine öncülük eden …Nurullah
Ataç… eleştiri türünün gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.
Konuşma dilindeki devrik cümlenin yazıda kullanılmasını yaygınlaştırmaya
çalışmıştır. Yaşadığı dönemde deneme türünün başarılı bir temsilcisi olmuştur.
14. Yedi
Meşaleciler topluluğunun şiire en sadık ismi olan …Ziya Osman Saba... şiirlerinde çocukluk özlemi,
anılara düşkünlük, küçük mutluluklarla yetinmek gibi konuları işlemiştir. “Sebil
ve Güvercinler, Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi” adlı eserleri vardır.
15. Cumhuriyet
dönemi tiyatro sanatçılarından olan Necati Cumalı’nın …Susuz Yaz… öyküsü sinemaya aktarılmıştır.
16. “Nalınlar
(Necati Cumalı), Fazilet Eczanesi (Haldun Taner), Kahraman (Refik Erduran),
Keziban (Turan Oflazoğlu)” adlı eserler …tiyatro… türünün örnekleridir.
17. Gazetelerde
fıkra, başyazı ve söyleyişler yazan …Haldun Taner… öykü ve oyun yazarı olarak tanındı. İlk oyunlarından
sonra epik tiyatro örneği olarak “Keşanlı Ali Destanı”nı yazdı.
18. “Günlerin
Getirdiği (Nurullah Ataç), Beş Şehir (A. Hamdi Tanpınar), Türkçenin Sırları (
N.Sami Banarlı), Hangi Edebiyat (Atilla İlhan)” adlı eserler …deneme… türünde yazılmıştır.
20. Aşık
Veysel’i keşfeden şair olarak bilinen …Ahmet Kutsi Tecer… halk kültürü öğelerini çağdaş sanat
teknikleriyle birleştirmeye çalışmıştır. İlk şiirlerini Dergah ve Milli Mecmua’da
yayımlamıştır. “Koçyiğit, Köroğlu, Köşebaşı” gibi piyesleri, tiyatrolarda
ilgiyle izlenmiştir.
21. Köy
edebiyatımızın en ünlü romancısı olan …Kemal Tahir… konularını cezaevi anılarından, Kurtuluş Savaşı’ndan,
Osmanlı tarihinden, eşkıya öykülerinden alan romanlar yazmıştır. “Devlet Ana,
Yorgun Savaşçı, Göl İnsanları” adlı eserleri vardır.
22. …İkinci Yeniciler… insanın
bilinç altına inen, doğayı, insanı ve gözlemledikleri hayatı, kendilerine özgü
bir anlayışla kaleme alan edebiyat topluluğudur.
23. Şiire
Birinci Dünya Savaşı yıllarında başlamış, hece ölçüsünü benimseyen …Faruk Nafiz Çamlıbel...
Anadolu insanının hayatını anlatan şiirleri ile üne kavuşmuştur. Dinle Neyden
adlı kitabında Beş Hececilerin eğilimlerini dile getirmiştir. Ünlü Han
Duvarları şiiri ile Anadolu’ya yönelişi en güzel şekilde ortaya koymuştur.
24. …Beş Hececiler… topluluğunun
şairleri ilk şiirlerinde aruz veznini kullanmışlar, sonradan heceye
geçmişlerdir. Milli Edebiyat akımından etkilenmişlerdir. Şiirlerinde Anadolu
manzaralarını ve Anadolu yaşayışını coşkun bir dille işlemişlerdir. Bu edebi
topluluğun en önemli temsilcisi Faruk Nafiz Çamlıbel’dir.
25. “Kuyucaklı
Yusuf, Fahim Bey ve Biz, Huzur, Aganta Burina Burinata” adlı Cumhuriyet dönemi
eserleri …roman…
türünde kaleme alınmıştır.
26. 1941
yılında …Garipçiler…
edebi topluluğunu oluşturan üç şair bu topluluğun adını taşıyan bir kitap
yayımlayarak şiirle ilgili görüşlerini dile getirdiler. Bu kitaplarıyla
yerleşik şiir anlayışına meydan okumuşlardır. Şiire “sokağı getiren” bu
topluluk Birinci Yeniciler olarak da anılırlar.
27. Garip
Akımına tepki olarak doğan …İkinci
Yeniciler… şiirde gerçeküstücülüğü (sürrealizm) temel aldılar. Değişik
imgeler, çağrışımlar ve soyutlamalarla özgün bir söyleyiş yarattılar. “Şiir
için şiir” anlayışıyla hareket ettiler. Edip Cansever, bu topluluğun en çok
şiir yazan şairi olmuştur.
28. Cumhuriyet
dönemi roman ve öykülerinde genel olarak …realizm… akımının ilkeleri benimsenerek “gözleme”
önem verilmiştir.
29. “Yedi
Meşale, Garip, Monna Roza” adlı eserler …şiir… türünde kaleme alınmıştır.
30. Memleketçi
şiirimize yeni bir ses getiren …Cahit Külebi… şiirlerindeki iç seslerle yarım uyaklarla, halk
şairlerine özgü bir içtenliğe ulaşmıştır. “Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda” adlı
kitabındaki şiirleri bestelenerek Atatürk Oratoryosu haline getirildi. “Adamın
Biri, Rüzgar, Yeşeren Otlar” gibi şiir kitapları vardır.
31. “Çamlıca’daki
Eniştemiz, Üç İstanbul, Mahur Beste, Yalnızız” adlı eserler …roman… türünde kaleme
alınmıştır.
32. Yedi
Meşaleciler’in Fecr-i Aticiler ile ortak özelliği ...Fransız... edebiyatını örnek almalarıdır.
33. Necip
Fazıl Kısakürek’in ünlü şiir kitabının adı …Çile…’dir.
34. Hikayelerinde
konu ve olaydan çok, şiirsel etki yaratacak durumları ele alan …Sait Faik… genellikle
balıkçıları ve deniz insanlarını anlatan daha çok bir İstanbul hikayecisi olarak
bilinen yazarımızdır.
35. Kısa
öyküleriyle modern hikayeciliğimizin başlatıcısı olan …Memduh Şevket Esendal… çağının hikaye
anlayışından büsbütün ayrı bir yolda yürümüştür. Mauspassant tarzı öykücülüğü
tercih etmeyip Çehov tarzını benimsemiştir. “Otlakçı, Mendil Altında” en önemli
hikaye kitaplarıdır.
36. “Tütün
Zamanı, Osmancık, Eskici ve Oğulları, Devlet Ana” adlı eserler …roman… türünde kaleme
alınmıştır.
37. “Hürrem
Sultan, İnsanlar ve Tanrılar, Atçalı Kel Mehmet” gibi oyunları olan …Orhan Asena… Cumhuriyet
dönemi tiyatrocularımızdandır.
38. “Mavi” ya
da “Maviciler” adıyla bir şiir akımı başlatan …Atilla İlhan… Garip akımı ve İkinci Yeni şiirine
karşı çıkmıştır. Bazı romanlarında öz Türkçe akımını eleştirmiştir. “Duvar, Sisler
Bulvarı, Ben Sana Mecburum” adlı şiir kitapları vardır.
39. Eşya ve
olayların içyüzünü araştıran, entelektüel planda çözümleyici bir yöntemle
çalışan …Tarık Buğra…
Kurtuluş Savaşı dönemi Anadolu’sunu anlattığı “Küçük Ağa” romanı ile ün
kazanmıştır.
40. “Esir
Şehrin insanları (Kemal Tahir), Murtaza (Orhan Kemal), Yılanı Öldürseler (Yaşar
Kemal), Fatih-Harbiye (Peyami Safa)” adlı eserler …roman… türünde kaleme alınmıştır.
41. . Acı
Tütün …Necati Cumalı…’nın
bir romanının adıdır.
42. “Türkçem
benim ses bayrağım.” diyen Cumhuriyet dönemi sanatçımız …Fazıl Hüsnü Dağlarca…
kendisine özgü bir dil yapısı ve bir biçim yaratmıştır. Yazarın yapıtlarından
biri de “Çocuk ve Allah”tır.
43. “Avere
Yıllar (Orhan Kemal), Teneke (Yaşar Kemal), Yılanların Öcü (Fakir Baykurt),
Anayurt Oteli (Yusuf Atılgan)” adlı eserleri …roman… türünde kaleme alınmıştır.
44. Mustafa
Kemal Paşa’yı Türk basınında ilk defa tanıtmasıyla ünlü olan Ruşen Eşref
Ünaydın’ın edebiyatımızın o zamanki meselelerini yansıtan, edebiyatımızda
röportaj çığırını açan eseri …Diyorlar
ki…’dir.
45. Milli Mücadele
yıllarında savaşın kazanılması için çok çalışan, kimi şiirleri bestelenen, marş
olan Kemalettin Kamu’nun edebiyatımızda pastoral şiir denilince akla ilk gelen
şiiri …Bingöl Çobanları…’dır.
46. Cumhuriyet
dönemi şiirinin ustalarından olan …Ahmet Muhip Dıranas… Fransız şiirinden özellikle Baudelaire’den
gelen şiir zevkini, Halk şiir geleneği ile birleştirmiştir. Şiirlerinde
güzellikleri işlemiştir. “Fahriye Abla, Serenad” gibi çok tanınmış şiirleri
vardır.
47. Romanlarında
Çamlıca, Rumelihisarı ve Büyükada üçgenindeki varlıklı, gününü gün eden
sorumsuz insanların yaşamlarını anlatan …Abdülhak Şinasi Hisar…’ın “Fahim Bey ve Biz,
Boğaziçi Mektupları, Boğaziçi Yalıları” gibi eserleri vardır.
48. İkinci Yeniciler
içinde sürekli yazan bir şair olan olarak tanınan …Edip Cansever… otuz yıla yakın bir süre
ilgileri hep üstünde tutmuştur. Kapalı, anlaşılması güç ancak anlamdan büsbütün
ayrılmayan bir şiire yönelmiştir. “Yerçekimli Karanfil” şiiri ile kendine özgü
bir şiir evreni kurmuştur.
49. Yapıtlarında
“psikolojik çözümlere” önem veren …Peyami Safa… “Doğu-Batı sentezi” oluşturmaya çalışmıştır. Usta bir
roman tekniği ve canlı bir anlatımı vardır. “Bir Tereddütün Romanı, Sözde
Kızlar, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu” yazarın ünlü romanlarının gölgesinde
kalmış eserleridir.
50. Edebiyatımızda
...masal... türü
denilince akla ilk olarak Eflatun Cem Güney gelir.
51. 1955’te
görme yetisini kaybetmesine rağmen çalışmasını sürdüren …Cemil Meriç… Doğu-Batı
kültürlerini yorumlayan bir fikir adamıdır. Fransızcadan çeviriler yapmış;
Balzac ve V. Hugo’nun eserlerini dilimize kazandırmıştır. “Bu Ülke” adlı eseri
100 Temel Eser içerisinde yer almaktadır.
52. Hecenin en
güçlü şairi olarak bilinen …Faruk
Nafiz Çamlıbel… şiire aruzla başlamış heceyle devam etmiş ve şiirini
aruzla noktalamış bir şairdir. Şiirlerinde memleket sevgisini anlatır. “Sanat”
adlı şiiri ile “Memleketçilik” akımının ilkelerini belirlemiştir. Halk şiirinin
duygu ve deyişlerinden etkilenmiştir. “Han Duvarları” ve “Çoban Çeşmesi” şairin
en önemli şiirleridir.
53. Suut Kemal
Yetkin ve Salah Birsel çağdaş Türk edebiyatında ...deneme... türü denilince akla ilk gelen
sanatçılardır.
54. “Ayaşlı ve
Kiracıları, Fahim Bey ve Biz, Küçük Ağa” adlı romanlar ...Cumhuriyet... döneminde yazılmış
eserlerdir.
55. “Yer Demir
Gök Bakır (Y Kemal), Dişi Kurdun Rüyaları (C. Aytmatov), Viran Bağlar (N.
Cumalı)” adlı eserler …roman…
türünün ürünleridir.
56. Ünlü “Toprak
Ana” romanının yazarı …Cengiz
Aytmatov…’dur.
57. “Dilde, fikirde,
işte birlik” düşüncesiyle hareket ederek Türk dünyasının büyük düşünce
adamlarından ve reformistlerinden biri olan Kırımlı sanatçımızın ….İsmail Gaspıralı…’dır.
58. …Cahit Sıtkı Tarancı… kadar
şiiri ciddiye alan çok az şair vardır. Şiirin dışındaki türlerle uğraşmaktan
kaçınmış; Türkçenin en güzel dizelerini yazmıştır. Onun şiirindeki başlıca
temalar: ölüm, ölüm korkusu, yaşama sevinci ve yalnızlıktır. Şiir kitaplarından
biri de “Ömrümde Sükut”tur. Ziya Osman Saba’nın çocukluk arkadaşıdır. “Ziya’ya
Mektuplar” eseri de bu arkadaşlığın ürünü sayılabilir.
59. Şiir,
öykü, roman, deneme ve edebiyat tarihi alanlarında yapıtlar vermiş çok yönlü
bir yazar olan …Ahmet Hamdi
Tanpınar… daha çok sembolist akıma girebilecek şiirler yazmıştır.
Hikayelerinde insan ruhunun temeli saydığı “bilinçaltı ve rüyalara” geniş yer
vermiştir. “Bursa’da Zaman” adlı şiiri çok ünlüdür.
60. “Kapalı
Çarşı (Behçet Necatigil), Harbe Gidenin Şarkısı (Necati Cumalı), Destan Gibi
(Orhan Veli), Rahatı Kaçan Ağaç (Melih Cevdet Anday)” adlı eserler …şiir… türünde yazılmıştır.
61. “Mahalle
Kahvesi (Sait Faik), Değirmen (Sabahattin Ali), Abdullah Efendi’nin Rüyaları
(A. Hamdi Tanpınar), Susuz Yaz (Necati Cumalı)” adlı eserler …öykü… türünde kaleme
alınmıştır.
62. Şiirlerinde
kapalı bir ev ve aile dünyasının dar sınırları içinde sıkışıp kalmış gibi
görünen …Behçet Necatigil…’in
şiirlerinde sembollerle ve kendine özgü benzetmelerle dolu bir anlatım göze
çarpar. “Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü”
yazarın düzyazı alanındaki eserleridir.
63. Kırgız
edebiyatının dünyaca tanınmış en önemli sanatçısı olan …Cengiz Aytmatov...’un eserlerinin çoğu Türkçeye
çevrilmiştir. Hikayelerinde milletin temel mülkü olan efsane, destan, masal,
hikaye ve türkülere yer vermiştir. “Selvi Boylum Al Yazmalım, Gün Olur Asra
Bedel” bazı eserleridir.
TÜRK EDEBİYATINDA İLKLER
1. …Tasvir-i Efkâr…, Şinasi’nin
kurduğu, daha sonra Namık Kemal’e devrettiği ikinci özel gazetedir.
2. Şinasi ve ...Agah Efendi...’nin birlikte
çıkardığı ilk özel gazetemiz Tercüman-ı Ahval’dır.
3. İlk şiir
çevirimiz olan “Tercüme-i Manzume”si, Şinasi tarafından yazılmıştır.
4. İlk ...mensur... şiiri Halit Ziya
yazmıştır.
5. …Ceride-i Havadis…, yarı resmi
ilk Türk gazetesinin adıdır.
6. İlk tarihi
romanımız olarak kabul edilen …Cezmi…’de
II. Selim zamanında Türk-İran seferine katılan, romana ismini veren kahramanın
öyküsü anlatılmaktadır. Romanın bir başka kahramanı Adil Giray’dır.
7. …Karabibik… ilk köy romanımızdır.
8. İlk divan şairimiz
…Hoca Dehhani…’dir.
9. “Taaşşuk-ı
Talat ve Fitnat” adlı ilk yerli Türk roman …Şemseddin Sami… tarafından yazılmıştır.
10. …Küçük Şeyler… Batılı anlamda
yazılmış ilk hikayemiz olup Şemsettin Sami tarafından kaleme alınmıştır.
11. Ali Şir
Nevai’nin “Mecalisü’n Nefais”i edebiyatımızda ilk ...tezkire... dir.
12. Şinasi’nin
“Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi” edebiyatımızda ilk ...makale... sayılmaktadır.
13.
Edebiyatımızın ilk fıkra yazarımız …Ahmet Rasim…’dir.
14. Edebiyatımızda
ilk atasözleri derlemesi olan, “Durub-ı Emsal-i Osmaniye” adlı eser …Şinasi… tarafından
yazılmıştır.
15. Edebiyatımızda
oynanan ilk tiyatro …Namık
Kemal… tarafından yazılan “Vatan yahut Silistre”dir.
16. …Şinasi… edebiyatımızda
noktalama işaretlerini ilk defa kullanan sanatçımızdır.
17. İlk
realist romanlarımızdan olan …Sergüzeşt…’te
Dilber’in macerası anlatılmaktadır.
18. Kutadgu
Bilig edebiyatımızda ilk …mesnevi...dir.
19. Kaşgarlı
Mahmut’un “Divan-ı Lügat-ı Türk”ü edebiyatımızda ilk …sözlük…tür.
20. Yusuf Has
Hacib edebiyatımızda ...aruz…
ölçüsünü kullanan ilk şairdir.
21. …Şinasi… Türk edebiyatının ilk
tiyatrosu olan “Şair Evlenmesi”ni yazmıştır. Yazar bu eserinde görücü usulü
evlilik konusu üzerinde durmuştur.
22. Ahmet
Mithat Efendi’ye ait …Letaif-i
Rivayet… ilk hikaye örneğimizdir.
23. Babürşah’ın
“Babürname” adlı eseri edebiyatımızda ilk ...anı... olarak kabul edilmektedir.
24. İlk köy
şiiri olan “Köylü Kızların Şarkısı” adlı eseri …Muallim Naci… yazmıştır.
25. İlk
realist romanlarımızdan olan …Araba
Sevdası…’nın baş karakteri Bihruz Bey’dir.
26. …Takvimi Vekayi…, 1831 yılında
çıkan ilk resmi Türk gazetesidir.
27. …Eylül… romanında Suat Hanım
ile Necip’in yasak aşkı realist bir bakış açısıyla ele alınmaktadır. Bu romanda
psikolojik çözümlemelerin ilk defa kullanıldığı görülür.
28. İlk önce “Uyanış”
adıyla yayımlanan …İntibah…
romanında Ali Bey adında bir gencin Mahpeykar adlı kadına olan aşkı
anlatılmaktadır. Romantik unsurların yer aldığı bu eser ilk edebi romanımız
olarak kabul edilmektedir.
29. Abdülhak
Hamit’e ait …Sahra… ilk
pastoral şiirimizdir.
30. İlk yazılı
eserimiz ...Orhun...
abideleridir.
31. Yusuf
Kamil Paşa’nın Fransız sanatçı Fenelon’dan çevirdiği …Telemak… ilk çeviri romanımızdır.
32. …Aşk-ı Memnu… romanında yaşlı
biri olan Adnan Bey ile evli olan Bihter’in Behlül’le olan yasak aşkı
anlatılmaktadır. Bu eser edebiyatımızın batı tekniklerine göre yazılmış ilk
romanı kabul edilmektedir.
GENEL TARAMA
1. …Ahmet Yesevi… Tekke edebiyatının kurucusu olarak
kabul edilmektedir.
3. İslam Öncesi Sözlü edebiyatın
ürünlerinden olan …sagu…
şiir türü, Halk edebiyatında “ağıt”, Divan edebiyatında “mersiye” adını alır.
4. İslami Devir Türk edebiyatının ilk
eserlerinden olan, Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılan ve Türk dilinin
ilk sözlüğü olan “Divan-ı Lügati't Türk” adlı eser …Kaşgarlı Mahmut… tarafından yazmıştır.
5. Ahmet Fakih’e ait olan …Çarhname… Anadolu Türkçesinin
en eski eseridir. 83 beyitten oluşan bu eserde sanat kaygısından çok içeriğe
önem verilmiştir.
6. 14. yüzyılın şairlerinden olan …Gülşehri…, Attar’ın “Mantıku’t
Tayr” adlı eserini Türkçeye kazandırmıştır.
7. Bütün insanlığa “Sevelim. sevilelim!”
diye seslenen …Yunus Emre…
“ilahi aşk” temasının yer aldığı şiirlerini Anadolu Türkçesiyle söylemiştir.
Şairin “Öğütler Kitabı” anlamına gelen bir mesnevisi vardır.
8. Çağatay Türkçesi ile eser vermiş
büyük şair ve düşünce adamı …Ali
Şir Nevai... başarılı gazeller, mesneviler ve tuyuğlar yazmakla birlikte
tarih, inceleme, biyografi ve dil alanlarında da bilimsel eserler vermiştir.
Yazarın “Mizanü’l Evzan” adlı aruz kurallarını anlatan bir eseri vardır.
9. …Şeyh Galip… şiirlerini Sebk-i Hindi akımının
etkisiyle kaleme almıştır. Bunun sonucunda ağır ve kapalı bir söyleyişe
yönelmiş, alegorik ifadelerle ve orijinal bir söyleyişle 18. yy’ın Divan
şiirini başarılı bir şekilde temsil etmiştir.
10. …Ziya Paşa... Divan edebiyatı nazım şekilleriyle
yazmış olduğu 41 şiirlerinde toplumdaki olumsuzlukları (rüşvet, yolsuzluk, adaletsizlik)
ve felsefi konuları işlemiştir. “Şiir ve İnşa” makalesinde halk dilini ve halk
şiirini savunduğu halde bu görüşlerini “Harabat” adlı antolojisinin önsözünde
inkar etmiş, bu nedenle Namık Kemal’in eleştirilerine maruz kalmıştır.
11. “Balkon ölümün cesur körfezidir
evlerde” dizesinde var olan edebi sanat “…benzetme…”dir.
12. Peygamberimizi öven bir naat olan
"Su Kasidesi"nin şairi …Fuzuli…’dir.
13. Divan edebiyatının en uzun nazım
şekline …mesnevi… adı
verilir.
14. Türklerin Divan edebiyatına kazandırdığı
nazım şekilleri …şarkı…
ve …tuyuğ…’dur.
15. …Natüralizm. Batı edebiyatında, realizmin daha katı
ve koyu şeklidir.
16. 1859'da Yusuf Kamil Paşa Fenelon'dan
...Telemak... adlı
eseri çevirmiştir. Bu eser edebiyatımızda ilk roman çevirisi olarak kabul
edilmektedir.
17. Duygu, zıtlıklar ve ak-kara
çatışması gibi kavramların önemsendiği romantizm akımında “Sanat ...toplum... için” anlayışı
benimsenmiştir.
18. ...Seci... düz yazıdaki (nesir) ses benzerliğidir.
19. Tanzimatçılar eski edebiyata karşı
oldukları halde şiirde ...eski...
şekilleri kullanmaktan vazgeçmemişlerdir. ..
20. “…Yahya Kemal…”, sadece “Ok” şiirini heceyle yazmış, İstanbul
hayranı bir sanatçıdır.
22. Karagöz, meddah ve ortaoyunu, göze
ve kulağa seslenen, güldürü ağırlıklı, şive taklidinden yararlanan sözlü …tiyatro... örnekleridir.
23. Türklerin kullandıkları alfabeler
hangileridir: …Göktürk, Uygur,
Arap, Kiril, Latin…
24. “Koçyiğit Köroğlu ve Köşebaşı” adlı
eserler Ahmet Kutsi Tecer'in “…oyun…”
türünde verdiği eserlerdir.
25. Divan edebiyatında divan şairlerini
anlatan biyografik eserlere …tezkire…
adı verilir.
26. Divan edebiyatında da Halk edebiyatında
da ...şiir...lerin
adları yoktur. Bu türün ürünlerine genel isimler verilmiştir.
27. ...Tanzimat... dönemi romanında cariyelik kurumu ve
alafrangalık özentisi işlenmiş, romanın içine öğretici bilgiler de
serpiştirilmiştir.
28. Türk edebiyatında batılı anlamda ilk
romanı kaleme alan sanatçımızın …Halit Ziya…’dır.
29. ...Tevfik Fikret..., nazmı nesre yaklaştıran, hem aruz
hem heceyle yazan, aruzu Türkçeye ustalıkla uygulayan, şiirlerinde toplumsal
konulara değinen ve didaktik şiirler de yazan Servet-i Fünun sanatçısıdır.
30. Ahmet Haşim ...hece... ölçüsüyle hiç şiir
yazmamıştır. Hatta bu ölçüyü küçümsemiştir.
31. ... Milli Edebiyat... dönemi sanatçıları toplumcu, sade
dili savunan, milli değerlere önem veren, hece ölçüsünü savunan ve uygulayan,
tarihi konulara ilgi duyan kimselerdi.
32. “Vurun Kahpeye, Yaban, Ateşten Gömlek,
Küçük Ağa” adlı eserler Kurtuluş Savaşı döneminin havasını yansıtan …roman… türünde
eserlerimizdir.
33. Bir eserin değerli ve değersiz
yanlarını ortaya koyan yazı türüne …eleştiri… denir. Cumhuriyet döneminde Nurullah Ataç, Fethi Naci bu
türün başarılı sanatçıları olarak gösterilebilir.
34. …Fecri Ati… edebi topluluğunun sanatçıları
edebiyatımıza fazla bir yenilik getirememişlerdir. “Sanat kişisel ve saygıya
değerdir.” ilkesi ile hareket etmişlerdir. Bu topluluğun iki yıl kadar bir
serüveni olmuştur.
35. Tevfik Fikret “...Sis...” adlı şiirinde İstanbul’u
pislik içinde bir şehir olarak anlatmıştır. Ayrıca Yahya Kemal bu şiire cevap
olarak bir şiir kaleme almıştır.
36. “…Yakup Kadri Karaosmanoğlu…”, “Okun Ucundan,
Erenlerin Bağından” adlı mensur şiirler yazmıştır.
37. …Trajedi…de mitolojik ve tarihi konular işlenir; korkunç
ve çirkin olaylar sahnede gösterilmez.
38. İslam öncesinde koşuklar, sagular,
destanlar …dörtlük…
halinde, yarım kafiye kullanılarak söylenirdi.
39. ...Yapma... destan, bilinen bir kişi tarafından
oluşturulan destandır.
40. İslamiyet’ten önce 732’de adına
abide dikilen Türk büyükleri “…Kültigin.Bilge
Kagan, Vezir Bilge Tonyukuk…”tur.
41. Yapıtlarının tümüne “İnsanlık
Komedisi” adını veren …Balzac…
“Vadide Zambak" adlı romanında aşkı realist bir bakış açısıyla ele
almıştır.
42. “Devlet Ana, Yorgun Savaşçı” adlı
romanları …Kemal Tahir…
yazmıştır.
43. Namık Kemal’in Ziya Paşa’nın
“Harabat”ına karşı yazdığı eserler: Takip, Tahrib-i Harabat
44. “Macera-yı Aşk, Eşber, Fitnen” gibi
eserler Abdülhak Hamit’in …oyun…
türündeki başarılı örnekleridir.
45. Dize sonlarındaki ses benzerliğine …uyak… adı verilir.
46. Servet-i Fünun dergisinin sorumlu
yazı işleri müdürlüğünü yapmış olan …Tevfik Fikret… yayımladığı ilk şiirlerinde açık bir dil
kullanmakla kalmamış, aruzun kalıplaşmış şeklini bozarak şiiri nesre
yaklaştırmıştır. Serbest müstezatı şiire en iyi uygulayanlardan biri olmuştur.
Türk gençliği için “Promete” adlı şiirini örnek göstermiştir.
47. …Ahmet Haşim… “Merdiven” şiirinde musiki ile resmi
birleştirmiştir. Şiirlerinde akşamı ve güneşin batışını konu olarak ele alması
sembolist akıma uygun bir anlatım tarzıdır.
48. ...Yahya Kemal Beyatlı... Türk aruzuna son şeklini
vermiştir. Türk milletinin muhteşem geçmişine hayran olan bu şairimiz
konularının önemli bir kısmını Osmanlı tarihinden seçmiştir. Tam bir “İstanbul
Şairidir.” “Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin Rüzgarıyla” yazarın bazı şiir
kitaplarıdır.
49. Memduh Şevket Esendal, “Otlakçı,
Mendil Altında, İhtiyar Çilingir” adlı eserlerini …hikaye… türünde kaleme almıştır.
50. Mehmet Akif, Tevfik Fikret, Yahya
Kemal gibi şairler ...aruz…
ölçüsünü edebiyatımıza en iyi uygulayanlardır.
51. Şiirleri, romanları ve dramları ile
Viktor Hugo …romantizm…
akımının en önemli temsilcisi sayılır.
52. “…Makalat…” Bektaşi tarikatının kurucusu sayılan Hacı
Bektaş-ı Veli’nin ünlü eseridir.
53. “Alp Er Tunga ve Şu” destanları …Saka… Türklerine aittir.
54. Türk edebiyatının yazılı döneminin
ilk eseri olarak kabul edilen Orhun Yazıtları'nın dilini çözerek tercüme eden
Danimarkalı dilbilimci …Thosen…’dir.
55. “Mutluluk Veren Bilgi” anlamına
gelen …Kutadgu Bilig…’de
iyilik, doğruluk, bilgi, akıl, devlet ve adalet üzerinde durulmakta; birey ve
devlet için mutlu olmanın şartları açıklanmaktadır.
56. 13. yüzyılın büyük şairi olan …Mevlana…’nın asıl adı
Celaleddin Muhammet’tir. Tasavvuf düşüncesinin ve edebiyatının en
büyüklerindendir. Bütün dünyada tanınmaktadır. “Hoşgörü” kavramıyla adeta
özdeşleşmiştir.
57. “İskendername” adlı mesnevisi ve “Cemşid
ü Hurşid” adlı çevirisiyle tanınan …Ahmedi… 14. yy şairimizdir.
58. Dede Korkut hikayelerinde ...Oğuz... Türklerinin iç
çekişmeleriyle savaşları anlatılmaktadır.
59. “Bugün meleğim niye ağlamış böyle!”
cümlesinde …açık istiare…
edebi sanatı vardır.
60. Gazete ve dergilerin belirli
sütunlarında genel bir başlık altında yayımlanan yazılara …fıkra… adı verilir.
61. “Aiskhylos, Sophokles, Euripidies,
Aristophones” eski Yunan’da ...tiyatro...
türünün başarılı sanatçılarıdır.
62. Cengiz Dağcı ...Kırım... edebiyatının önde
gelen romancılarındandır.
63. …Drama… tiyatro türünde üç birlik kuralına uyulmaz.
64. Divan edebiyatında beyitlerle
yazılan nazım şekillerinden biri olan “…kıta...”da daha çok felsefi ve toplumsal düşünceler
dile getirilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder